หมอสมอง เผยต้องสมองเสื่อมขนาดไหน ถึงจะถือว่าไร้ความสามารถ ชี้ไม่ได้เข้าข่ายทุกคน ชี้จุดสำคัญ คืออาการรุนแรงจนช่วยเหลือตนเอง คิดเอง ตัดสินใจเอง ไม่ได้
วันที่ 21 พฤศจิกายน 2568 ผศ. นพ.สุรัตน์ ตันประเวช แพทย์เชี่ยวชาญด้านสมองและระบบประสาท ได้แชร์ข่าวกรณีศาลมีคำสั่งให้ จิ๋ม มยุรฉัตร เป็นคนไร้ความสามารถ ให้อยู่ในความอนุบาลของลูกชาย หลังป่วยโรคอัลไซเมอร์ มีภาวะสมองเสื่อมจากโรคพาร์กินสันมากว่า 2 ปี
พร้อมกันนั้นยังพูดถึงประเด็นดังกล่าวผ่าน เฟซบุ๊ก สาระสมองกับ อจ.หมอสุรัตน์ พาไปทำความเข้าใจว่าการเป็นบุคคลไร้ความสามารถเพราะสมองเสื่อม ต้องมีอาการสมองเสื่อมขนาดไหน ถึงจะถือว่าไร้ความสามารถ
โดยระบุว่า ต้องแยกให้ชัดระหว่าง
- "ภาวะสมองเสื่อม" (Dementia) - เป็นคำวินิจฉัยทางแพทย์
- "ไร้ความสามารถ" - เป็นสถานะทางกฎหมาย ซึ่งศาลเป็นผู้พิจารณา
ไม่ใช่ทุกคนที่เป็นสมองเสื่อม จะเป็นบุคคลไร้ความสามารถ แต่จะถือว่าเป็น "บุคคลไร้ความสามารถ" ได้ ก็ต่อเมื่อเข้าเงื่อนไขสำคัญคือ "ไม่สามารถจัดการกิจการของตนเองได้โดยสิ้นเชิง" เช่น ไม่สามารถเข้าใจเหตุผลของการตัดสินใจใด ๆ ไม่สามารถดูแลตนเอง หรือป้องกันตนจากการถูกเอาเปรียบ หรืออาจเป็นอันตรายต่อตัวเองและผู้อื่นได้
ต้องใช้ การประเมินหลายด้าน ได้แก่
1. แพทย์เฉพาะทาง (เช่น อายุรแพทย์ด้านสมอง, จิตแพทย์) ตรวจวินิจฉัยตามหลักวิทยาศาสตร์ เช่น MMSE (Mini-Mental State Exam), การทดสอบความจำ, การวิเคราะห์การใช้เหตุผล
2. ประเมินด้านพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน (ADL) เช่น ยังอาบน้ำเองได้ไหม ? จัดการเงินได้ไหม ? เข้าใจเวลาพูดเรื่องทรัพย์สินไหม ?
3. ครอบครัวและผู้ดูแล มีบทบาทสำคัญในการรายงานพฤติกรรมและความเปลี่ยนแปลงในชีวิตประจำวัน
4. กระบวนการทางกฎหมาย เมื่อเห็นว่าบุคคลนั้นไม่สามารถดูแลตัวเองได้แล้วจริง ๆ ญาติสามารถยื่นเรื่องต่อศาล เพื่อให้ศาลมีคำสั่งเป็นบุคคลไร้ความสามารถ (หรือเสมือนไร้ความสามารถ)
ความเข้าใจที่อยากให้สังคมมี
- คนที่มีภาวะสมองเสื่อมบางส่วน อาจยัง "คิดเองได้" ในหลายเรื่อง การไปจัดการทุกอย่างแทน อาจเป็นการ "ลิดรอนศักดิ์ศรี" โดยไม่รู้ตัว
- ความเสื่อมของสมอง ไม่เท่ากับ ความเสื่อมของ "คุณค่าในใจ"
- คนสมองเสื่อม... ยังรู้สึกรัก เสียใจ ห่วงลูกหลาน และมีสิทธิได้รับความเคารพ
ดังนั้น สมองเสื่อมไร้ความสามารถจริง ต้องรุนแรงและช่วยเหลือตนเอง คิดเอง ตัดสินใจเอง ไม่ได้
