สุขภาพในช่องปาก...มีอะไร ซ่อนอยู่ในนั้นกันบ้าง (Lisa)
วันนี้เราจะมาคุยเรื่องของ "สุขภาพในช่องปากและลำคอ" รวมทั้งเรื่อง "ต่อมน้ำลายอักเสบ" กัน เพราะมีคนสงสัยด้วยว่า ต่อมน้ำลายมันอักเสบกันได้ด้วยเหรอ? มันอักเสบทีละข้างไม่ใช่เหรอ? จะได้เคลียร์ให้เข้าใจตรงกันเสียที หุหุหุ
อะไรอยู่ในปาก
อย่างที่รู้กันดี ช่องปากของเรามีมากกว่าฟันกับลิ้น แต่มารู้จักให้ลึกลงไปอีกนิดนึงว่ามีอะไรบ้างน้า
เหงือก เหงือกดี ๆ ต้องมีสีชมพู เฟิร์ม ไม่มีเลือดออกยึดฟันไว้ได้แน่น ลิ้น ไม่ต้องบอกอะไรมากกับอวัยวะที่ช่วยในการเคี้ยวกลืน และรับรสชาติ พอแลบออกมาก็จะเห็นตุ่มเล็ก ๆ และปุ่มรับรสอยู่เต็มไปหมด ลิ้นที่ดีจะมีสีชมพูระเรื่อ ชื้นและเกือบเรียบ เมื่อไหร่ก็ตามที่ลิ้นแห้ง มีสีซีด สีแดงจัด หรือปวดลิ้นก็ควรไปพบแพทย์เสีย อย่าปล่อยไว้นาน เพราะลิ้นอาจเป็นแค่สัญญาณแรกที่บ่งบอกอาการเจ็บป่วยก็ได้ ต่อมน้ำลาย ชื่อก็บอกชัดเจนว่ามีหน้าที่ผลิตน้ำลายในคนเราจะมีอยู่สามคู่ก็คือ 1. ต่อมน้ำลายใต้ลิ้น 2. ต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกรล่าง มีโอกาสติดเชื้อและเป็นนิ่วสูง และ 3. ต่อมน้ำลายใกล้กกหู เป็นต่อมน้ำลายที่ใหญ่ที่สุด อาจมีปัญหาเนื้องอกได้ง่าย ถ้าพบว่ามีก้อนโต ๆ อยู่แถว ๆ กกหูก็ควรจะไปพบแพทย์ตั้งแต่เนิ่น ๆ ต่อมทอนซิล หลายคนคงคุ้นเคยกับต่อมทอนซิลอักเสบกันดีอยู่แล้ว ถ้าลองอ้าปากและฉายไฟดูจะพบต่อมซ้าย-ขวาอยู่ที่โคนลิ้นด้านหลังลิ้นไก่ มีหน้าที่สำคัญในการตัดทำลายเชื้อโรค บางครั้งก็ทำงานหนักมากเกินไปจนอักเสบ ทำให้มีไข้และเจ็บคอ และอาจจะกลายเป็นที่กักเก็บแบคทีเรียและเชื้อโรคต่าง ๆ ได้ กล่องเสียง แอบซ่อนอยู่ในลำคอ คืออวัยวะสำคัญที่คอยปกป้องหลอดลมและทำให้เกิดเสียง ถ้าไม่ระวัง ตะโกนบ่อย ๆ หรือสูบบุหรี่ ก็อาจจะอักเสบ เรื้อรังและกลายเป็นปัญหาร้ายแรงได้เหมือนกันเกิดอะไรขึ้นในปากได้บ้าง
สัญญาณจากลมปาก
บางคนแม้จะแปรงฟันทั้งวันแล้วก็ยังพบว่าปากของเราส่งกลิ่นตุ ๆ ออกมาอยู่ ความจริงแล้ว กลิ่นที่ออกมานั้นมันบ่งบอกอะไรได้เยอะมาก (แถมบางกลิ่นก็น่ากลัวซะด้วยสิ) เช่น โรคเหงือก มะเร็งในช่องปาก มะเร็งหลอดอาหาร โพรงจมูกอักเสบ แต่กลิ่นจากโรคบางอย่างก็มีลักษณะเฉพาะตัวที่เราสังเกตได้
กลิ่นผลไม้ ไม่ใช่กลิ่นมะนาวหอมชื่นใจหรือกลิ่นแบบลูกอมรสผลไม้ แต่อาจเป็นสัญญาณที่อันตรายสุด ๆ เพราะจะบ่งบอกถึง Ketoacidosis (ภาวะโคม่าจากน้ำตาลในเลือดสูง) ซึ่งร่างกายพยายามกำจัดอะซีโตนส่วนเกินด้วยการหายใจ มักจะพบได้ในผู้ป่วยเบาหวาน และถ้าสงสัยว่าเป็นก็ต้องรีบไปพบแพทย์ด่วน กลิ่นอุจจาระ ถึงแม้จะอี๋ แต่ก็ไม่อันตรายเท่ากลิ่นผลไม้ เกิดขึ้นได้บ่อย ๆ เวลาที่ท้องผูกหรืออาเจียนติด ๆ กันเป็นเวลานาน กลิ่นแอมโมเนีย ถ้าไม่รู้ว่าแอมโมเนียมีกลิ่นอย่างไร นี่ก็คือลมปากที่มีกลิ่นคาวคล้ายปัสสาวะ พบได้ในผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง
แลบลิ้นเช็กสุขภาพ
ลิ้นซีด เรียบ อย่างนี้อาจจะขาดสารอาหาร โดยเฉพาะวิตามินบี-12 หรืออาจบ่งบอกว่าโลหิตจางแล้วนะจ๊ะ ลิ้นมีฟ้าสีเข้ม น่าขยะแขยงแต่ไม่อันตรายเท่าไหร่ นี่เป็นเพราะแบคทีเรียและยีสต์เติบโตมากเกินไปจนทำให้ลิ้นเปลี่ยนสี ป้องกันได้ด้วยการแปรงลิ้นเบา ๆ วันละสองครั้ง ลิ้นบวม มีสาเหตุมากมายที่ทำให้ลิ้นคับปาก ไม่ว่าจะเป็นโรคดาวน์ซินโดรม ลูคีเมีย มะเร็ง หรือโรคไฮโปธัยรอยด์ อาจเป็นผลข้างเคียงจากอาการเมาค้าง หรือแพ้อาหารก็ได้นะ ลิ้นสีขาว คราบสีขาวที่ปกคลุมลิ้นบ่งบอกว่าร่างกายต้องการน้ำด่วน หรือไม่ก็เป็นเพราะบุหรี่กับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ถ้าโชคร้ายอาจเป็นเพราะมีเชื้อรามาปกคลุมก็ได้ ลองถามคุณหมอดูจะแม่นที่สุดไม่ต้องทำอะไร แค่สังเกตก็พอ
ถ้ามีอาการต่อไปนี้ต้องไปพบแพทย์นะ อย่าคิดว่าเดี๋ยวเดียวก็หายล่ะ!
มีแผลในปาก เลือดไหลนานกว่า 2 สัปดาห์ หมั่นใช้นิ้วชี้กดเพดานปาก คอยสังเกตความนุ่มและพื้นผิวเข้าไว้ ถ้าผิดปกติ แสบ หรือบวม ก็ลองไปถามคุณหมอดู เจ็บคอไม่หายสักที อยู่ดี ๆ เสียงก็เปลี่ยน ปวดที่หูด้านใน อยู่ดี ๆ ขากรรไกรก็บวม เคี้ยวอาหารก็ยาก จะพูดก็ลำบาก กลืนอะไรไม่ค่อยได้ ตำแหน่งฟันเปลี่ยนไป ส่องกระจกแล้วใบหน้ากับลำคอด้านซ้าย-ขวา ไม่เหมือนกัน
Ask Doctor
ถามให้หายสงสัยในเรื่องช่องปากและลำคอกับ พญ.พรรณนภา ศรีนิลทา ผู้เชี่ยวชาญด้านหู คอ จมูก จากโรงพยาบาลปิยะเวท
Q ต่อมน้ำลายอักเสบ มันเกิดขึ้นได้ยังไงคะ?A : ต่อมน้ำลายอักเสบเนี่ย ถ้ารุนแรงมักจะเป็นต่อมที่อยู่ตรงหน้าหู จะบวม เจ็บมาก และบางคน เราก็จะเห็นว่าแดงเลยนะ ตรงหน้าหูจะร้อนหรือมีหนองอยู่ข้างในก็ได้ แต่ปกติแล้วเวลาอักเสบจะเป็นแค่ข้างเดียว แต่ถ้าเรามีโรคเบาหวาน ควบคุมน้ำตาลไม่ได้ มีเชื้อโรคร้ายแรง ดื่มน้ำน้อย หรือป่วยอยู่ อาจจะเป็นทั้งสองข้างเลยก็ได้ค่ะ แต่สำหรับคนแข็งแรงแล้วมักจะเป็นแค่ข้างเดียว (อยู่ดี ๆ ก็อักเสบได้เหรอคะ?) ได้ค่ะ เราอาจไม่ได้ทำอะไรเลยมันก็อักเสบได้
Q เข้าใจว่าอวัยวะในกลุ่มนี้เสี่ยงมะเร็งด้วย...A : มะเร็งช่องปากและลำคอจะดุร้ายพอสมควรค่ะ คนที่ดื่มเหล้าและสูบบุหรี่นี่จะมีปัจจัยเสี่ยงมะเร็งช่องปากและลำคอสูงกว่าคนทั่วไปมากถึง 60-70% ถ้าตรวจพบตั้งแต่แรก โอกาสรักษาหายก็ก็มี เราอาจสังเกตจาก
หนึ่ง มีกลิ่นเหม็นเน่าออกมาจากปาก มีเสมหะปนเลือด กลิ่นรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ แล้วถ้าบางคนมะเร็งไปอยู่ที่กล่องเสียงหรือเส้นเสียงเนี่ย เสียงก็จะแหบ แล้วเสียงจะเปลี่ยนไปไม่หายสักที บางคนเกิดอาการไอเรื้อรัง หรือไอแล้วมีเสมหะปนเลือด (แต่ในเรื่องไอเราต้องดูปอดด้วยนะคะ ไม่ใช่แค่กล่องเสียงอย่างเดียว) อย่างสุดท้ายก็คือกลืนแล้วเจ็บ ความรู้สึกเหมือนกับกลืนแล้วมันแปล็บ ๆ อยู่ในลำคอ แล้วจะค่อย ๆ กลืนลำบากขึ้นเรื่อย ๆ ตอนแรกกินข้าวได้ หลัง ๆ จะรู้สึกว่าข้าวสวยเริ่มกินไม่ได้แล้วนะ ต้องเป็นข้าวต้ม จากข้าวต้มก็อาจต้องดื่มแต่น้ำ แล้วทีนี้ระยะเวลาในการก่อโรคมะเร็งจะค่อยเป็นค่อยไป
Q นอกจากนี้แล้วเราต้องคอยระวังอะไรบ้างคะ?A : คนไข้มาหาหมอหลายคนมากในเรื่องกลิ่นปาก ไม่กล้าคุยกับใคร เรียกว่าเสียความมั่นใจเลยนะ กลิ่นปากเนี่ยอาจเป็นโรคได้ค่ะ คือโรคกรดไหลย้อน กรดจะไหลย้อนจากกระเพาะอาหารขึ้นมาที่คอเป็นกันมากโดยเฉพาะ Working and Party Girl เพราะกินข้าวไม่ค่อยตรงเวลา นอนดึก พักผ่อนน้อย เวลาไปเที่ยวก็กินเหล้าอย่างเดียว ไม่กินข้าว บางคนดื่มแต่กาแฟทั้งวัน น้ำอัดลมก็เป็นอีกสาเหตุอีกหนึ่ง พวกนี้จะกระตุ้นการหลั่งกรดหมดเลย หมอตรวจเจอว่ากล่องเสียงแดงบวมแต่ไม่มากนักนะคะ ไม่ต้องตกใจ โรคนี้ค่อยเป็นค่อยไป พอถึงจุดหนึ่งที่เราใช้ร่างกายอย่างหนัก เมื่อถึงวันนั้นจะรู้สึกว่าเราเริ่มมีเสมหะหรือมีกลิ่นปากในลำคอ แล้วจะเป็นตลอดไม่หายสักทีค่ะ
Q พอพูดถึงเสมหะแล้ว มีมากแค่ไหนถึงควรจะมาหาคุณหมอคะ?A : จริง ๆ หมอว่าถ้ามีอะไรที่ผิดปกติในร่างกาย มาหาหมอตั้งแต่ดีกว่านะคะ เพราะบางทีโรคสมัยนี้ ถ้าเรามัวแต่สังเกตอาการ ยังไม่ได้รับการตรวจ บางทีมันอาจจะล่วงเลยไปจนรักษายากขึ้นค่ะ
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
