ก่อนบริจาคเลือดห้ามกินอะไร ดื่มกาแฟได้ไหม ใครกำลังเตรียมตัวก่อนบริจาคเลือด ลองมาศึกษาดูสักนิดว่า อาหารที่ควรกินก่อนบริจาคเลือดหรือหลังบริจาคมีอะไรบ้าง
การบริจาคเลือดเป็นการทำบุญที่ยิ่งใหญ่ในการช่วยต่อชีวิตเพื่อนมนุษย์ แต่เราก็ต้องเตรียมร่างกายให้พร้อมก่อนบริจาคด้วย โดยเฉพาะเรื่องอาหารการกินที่หลายคนสงสัยว่า ก่อนบริจาคเลือดกินกาแฟได้ไหม หรือมีอาหารชนิดไหนที่เราควรกิน-หลีกเลี่ยง ทั้งก่อนและหลังบริจาค เพื่อให้เลือดของเรามีคุณภาพดี และสุขภาพ ร่างกายฟื้นตัวไว ไม่เพลียหนักหลังสูญเสียเลือด
ก่อนบริจาคเลือดกินกาแฟได้ไหม
จริง ๆ แล้วกาแฟไม่ถือเป็นข้อห้ามในการบริจาคเลือด ดังนั้น ผู้ที่ต้องการบริจาคเลือดสามารถดื่มกาแฟได้ แต่ควรหลีกเลี่ยงส่วนผสมที่มีไขมันสูง เช่น นมข้นหวาน ครีมเทียม วิปครีม เพราะสิ่งเหล่านี้อาจส่งผลให้พลาสมามีสีขาวขุ่น ไม่สามารถนำไปใช้รักษาผู้ป่วยได้ เท่ากับว่าเราสามารถดื่มกาแฟดำ หรือกาแฟใส่นมได้ในปริมาณพอเหมาะ
อย่างไรก็ตาม ในคนที่มีความไวต่อกาแฟมาก ๆ อาจต้องระวังไว้หน่อย เพราะกาแฟมีฤทธิ์ทำให้ความดันโลหิตสูงได้ชั่วระยะเวลาหนึ่ง หากวัดความดันโลหิตไม่ผ่านก็อาจไม่สามารถบริจาคได้
อาหารที่ควรกินก่อนบริจาคเลือด
1. อาหารที่มีธาตุเหล็กสูง
ธาตุเหล็กเป็นส่วนสำคัญในการสร้างเซลล์เม็ดเลือดแดง การรับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กจะช่วยให้ระดับฮีโมโกลบินในเลือดอยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม และมีเพียงพอต่อปริมาณธาตุเหล็กที่สูญเสียไประหว่างบริจาคโลหิต ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงภาวะโลหิตจาง รวมทั้งลดอาการเวียนศีรษะหรือหน้ามืดหลังบริจาคเลือด
สำหรับอาหารที่อุดมด้วยธาตุเหล็กประกอบด้วยเนื้อสัตว์ต่าง ๆ เครื่องในสัตว์ ปลา กุ้ง หอย ไข่ เหล่านี้เป็นธาตุเหล็กชนิดฮีม ซึ่งร่างกายดูดซึมได้มากถึง 30% ในขณะที่ธัญพืชหรือผัก-ผลไม้บางชนิดก็มีธาตุเหล็กเช่นกัน อย่างเต้าหู้ ถั่วขาว ถั่วเลนทิล ข้าวสาลี โฮลวีต ข้าวโอ๊ต ข้าวโพด ผักโขม บรอกโคลี คะน้า เคล แตงโม สตรอว์เบอร์รี ลูกเกด อินทผลัม ลูกพรุน แต่เป็นชนิดที่ไม่ใช่ฮีม ซึ่งร่างกายจะดูดซึมได้เพียง 2-10%
2. อาหารที่มีวิตามินซี
แม้ว่าธาตุเหล็กชนิดฮีมจะช่วยเพิ่มระดับธาตุเหล็กให้ร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่การรับประทานอาหารที่มีวิตามินซีร่วมด้วยก็จะยิ่งช่วยให้ร่างกายดูดซึมธาตุเหล็กจากพืช หรือธาตุเหล็กที่ไม่ใช่ฮีมได้ดีขึ้น จึงควรกินผลไม้ที่มีวิตามินซีสูง เช่น ส้ม ฝรั่ง มะละกอ สับปะรด มะเขือเทศ ผลไม้ตระกูลเบอร์รี ร่วมกับอาหารที่มีธาตุเหล็ก
3. น้ำเปล่า
เพราะในเลือดเกือบครึ่งหนึ่งประกอบด้วยน้ำ หากร่างกายมีน้ำไม่เพียงพอจะทำให้ความดันโลหิตลดลงและรู้สึกเวียนหัว ดังนั้นควรดื่มน้ำเปล่าตลอดทั้งวันให้เพียงพอ และควรดื่มน้ำเปล่าสัก 300-500 มิลลิลิตร (ประมาณ 3-4 แก้ว) ก่อนบริจาคเลือด 30 นาที วิธีนี้จะช่วยชดเชยของเหลวที่สูญเสียไประหว่างการบริจาคเลือด และช่วยให้ระดับปริมาณเลือดกลับมาเป็นปกติ
ก่อนบริจาคเลือดห้ามกินอะไร
1. อาหารที่มีไขมันสูง
ก่อนบริจาคเลือดควรรับประทานอาหารให้เรียบร้อยตามเวลาปกติ แต่ในระยะเวลาก่อนบริจาคเลือด 6 ชั่วโมง ขอให้งดเว้นอาหารที่มีไขมันสูงไว้สักหน่อย อย่างข้าวมันไก่ ข้าวขาหมู แกงกะทิ ของทอด เฟรนฟรายส์ โดนัท แม้กระทั่งไอศกรีม เพราะไขมันในอาหารอาจทำให้พลาสมามีลักษณะขุ่น ซึ่งอาจส่งผลต่อการตรวจเลือดเพื่อหาโรคติดเชื้อ เมื่อตรวจหาโรคไม่ได้ ก็จะไม่สามารถนำไปใช้ในการถ่ายเลือดได้
2. เครื่องดื่มแอลกอฮอล์
ควรงดดื่มแอลกอฮอล์อย่างน้อย 24 ชั่วโมงก่อนบริจาคเลือด เพราะแอลกอฮอล์จะทำให้ร่างกายขาดน้ำและส่งผลต่อการฟื้นตัว
สิ่งที่ควรกิน หลังบริจาคเลือด
1. น้ำหวานและของว่าง
ทางศูนย์ฯ มักจะเตรียมน้ำหวาน น้ำผลไม้ นม ขนมต่าง ๆ ไว้ให้ผู้บริจาคได้รับประทานหลังบริจาคเลือด เพื่อเติมพลังและช่วยฟื้นฟูร่างกายหลังเสียเลือดจำนวนมาก
2. อาหารที่มีธาตุเหล็กสูง
ร่างกายเราอาจสูญเสียธาตุเหล็กไป 200-250 มิลลิกรัมจากการบริจาคเลือด 1 ครั้ง จึงควรเติมเต็มระดับธาตุเหล็กด้วยอาหารจำพวกเนื้อแดง อาหารทะเล ผักใบเขียว ถั่วและธัญพืชต่าง ๆ เช่นเดียวกับก่อนบริจาคเลือด
3. ยาเสริมธาตุเหล็ก (ตามคำแนะนำ)
หากธาตุเหล็กในร่างกายไม่เพียงพอ การสร้างเม็ดเลือดแดงใหม่ก็จะทำได้ช้าหรือไม่สมบูรณ์ และแม้ว่าเราสามารถได้รับธาตุเหล็กจากอาหารได้ แต่อาจต้องใช้เวลาและปริมาณอาหารจำนวนมาก การรับประทานยาเสริมธาตุเหล็กจึงเป็นวิธีที่รวดเร็วกว่า
ดังนั้นศูนย์บริจาคมักจะจ่ายยาเสริมธาตุเหล็กให้เราด้วย เพื่อชดเชยธาตุเหล็กที่สูญเสียไป เร่งการฟื้นตัวของร่างกาย และป้องกันภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก โดยเราควรรับประทานยาเสริมธาตุเหล็กให้หมด แต่หลีกเลี่ยงการรับประทานพร้อมชา กาแฟ หรือนม เพราะอาจขัดขวางการดูดซึมธาตุเหล็ก
4. อาหารที่มีวิตามินซีสูง
หลังจากบริจาคโลหิตแล้วก็ยังคงแนะนำให้กินอาหารที่มีวิตามินซีสูงด้วย เพื่อช่วยเรื่องการดูดซึมธาตุเหล็กมาใช้สร้างเม็ดเลือดแดงและฟื้นฟูร่างกายให้รู้สึกสดชื่น ลดความอ่อนเพลีย
5. อาหารที่มีวิตามินบี
เช่นเดียวกับธาตุเหล็ก วิตามินบีชนิดต่าง ๆ ก็มีส่วนช่วยสร้างเม็ดเลือดแดงใหม่ โดยเฉพาะวิตามินบี 9 (โฟเลต) และวิตามินบี 12 ซึ่งหาได้จากเนื้อสัตว์ ไข่ ผักใบเขียวเข้ม ผลไม้รสเปรี้ยว ธัญพืชไม่ขัดสี
6. น้ำเปล่า
ควรดื่มน้ำเพิ่มอีกอย่างน้อย 4 แก้ว ภายใน 24 ชั่วโมงแรกหลังบริจาคโลหิต นอกเหนือจากปริมาณน้ำที่ดื่มตามปกติ และพยายามดื่มน้ำให้มากกว่าปกติเล็กน้อยในช่วง 1-2 วันต่อมา เพื่อชดเชยปริมาตรของเลือดที่เสียไป ป้องกันภาวะขาดน้ำ และช่วยให้ระบบหมุนเวียนโลหิตทำงานได้ดีขึ้น
อาหารที่ควรเลี่ยง หลังบริจาคเลือด
1. เครื่องดื่มแอลกอฮอล์
ไม่ควรดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ภายใน 24 ชั่วโมงหลังบริจาคเลือด เพราะแอลกอฮอล์มีฤทธิ์ขับปัสสาวะจึงกระตุ้นให้ร่างกายขับน้ำออกมามากกว่าปกติ ทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำได้ง่ายและนำไปสู่ภาวะขาดน้ำ แน่นอนว่าคนที่บริจาคเลือดก็สูญเสียน้ำไปเยอะอยู่แล้ว หากดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ก็จะยิ่งขาดน้ำมากขึ้นไปอีก ส่งผลให้ปริมาตรเลือดในร่างกายลดลงจนรู้สึกหน้ามืด อ่อนเพลีย อีกทั้งยังขัดขวางกระบวนการฟื้นตัวและสร้างเม็ดเลือดใหม่ด้วย
2. อาหารที่ลดการดูดซึมธาตุเหล็ก
อาหารและเครื่องดื่มบางชนิดส่งผลต่อความสามารถในการดูดซึมธาตุเหล็กของร่างกาย เช่น กาแฟ ชา ไวน์แดง หรืออาหารที่มีแคลเซียมสูง อย่าง นม ชีส โยเกิร์ต อย่างไรก็ตาม เราไม่จำเป็นต้องงดโดยสิ้นเชิง แต่ให้หลีกเลี่ยงการกินอาหารเหล่านี้ร่วมกับอาหารที่มีธาตุเหล็กสูงหรือยาเสริมธาตุเหล็ก โดยอาจจะเว้นระยะห่างกันอย่างน้อย 2 ชั่วโมง
ทั้งนี้ เราไม่จำเป็นต้องรับประทานอาหารให้มากขึ้นกว่าเดิมหลังบริจาคโลหิต เพียงแค่ใส่ใจในการเลือกรับประทานอาหารและเครื่องดื่มเล็ก ๆ น้อย ๆ เหล่านี้ ก็จะช่วยให้ร่างกายฟื้นตัวหลังบริจาคเลือดได้เร็วขึ้น
บทความที่เกี่ยวข้องกับบริจาคเลือด
