ช็อกโกแลตซีสต์ หรือที่เรียกว่า Endometrioma เป็นภาวะที่เกิดขึ้นเมื่อเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่เข้าไปในรังไข่ ทำให้เกิดถุงน้ำขึ้นภายในรังไข่ ภาวะนี้เป็นส่วนหนึ่งของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) ซึ่งถุงน้ำที่เกิดขึ้นจะเต็มไปด้วยเลือดเก่าและเนื้อเยื่อจากเยื่อบุโพรงมดลูก จึงทำให้มีลักษณะคล้ายช็อกโกแลต ส่งผลให้ได้รับชื่อเรียกนี้ แม้ว่าช็อกโกแลตซีสต์จะไม่เป็นโรคมะเร็ง แต่ก็สามารถส่งผลให้เกิดความเจ็บปวดและส่งผลกระทบต่อสุขภาพการเจริญพันธุ์ของผู้หญิงได้
สาเหตุของช็อกโกแลตซีสต์
ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis)
ช็อกโกแลตซีสต์เป็นส่วนหนึ่งของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ซึ่งเป็นภาวะที่เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ออกจากโพรงมดลูกและเติบโตในส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย เช่น รังไข่ ลำไส้ หรือกระเพาะปัสสาวะ เมื่อเยื่อบุโพรงมดลูกที่เจริญผิดที่เข้าไปในรังไข่ เกิดการสะสมของเลือดภายในรังไข่ในแต่ละรอบเดือน จนก่อตัวเป็นถุงน้ำและกลายเป็นช็อกโกแลตซีสต์ในที่สุด
ภาวะเลือดย้อนกลับ (Retrograde Menstruation)
ทฤษฎีนี้เป็นทฤษฎีหนึ่งที่แพทย์เชื่อว่าเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดช็อกโกแลตซีสต์ โดยในช่วงการมีประจำเดือน เยื่อบุโพรงมดลูกที่หลุดลอกออกมาพร้อมกับเลือดประจำเดือนบางส่วนอาจไหลย้อนกลับเข้าไปในช่องท้องผ่านทางท่อนำไข่ แทนที่จะไหลออกจากร่างกายทางช่องคลอด เซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกที่ไหลย้อนกลับนี้อาจฝังตัวในรังไข่หรืออวัยวะอื่น ๆ ทำให้เกิดช็อกโกแลตซีสต์ขึ้นได้
ปัจจัยทางพันธุกรรม
หลักฐานบางชิ้นชี้ให้เห็นว่าคนที่มีสมาชิกในครอบครัวเคยเป็นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่หรือช็อกโกแลตซีสต์ มีความเสี่ยงที่จะเป็นภาวะนี้มากกว่าคนทั่วไป
ปัญหาทางระบบภูมิคุ้มกัน
ภาวะระบบภูมิคุ้มกันผิดปกติอาจเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เกิดช็อกโกแลตซีสต์ได้ เมื่อระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายไม่สามารถกำจัดเยื่อบุโพรงมดลูกที่เจริญผิดที่ได้อย่างเหมาะสม อาจทำให้เยื่อบุนี้สามารถเจริญเติบโตและก่อตัวเป็นซีสต์ในรังไข่
ปัจจัยเสี่ยงของช็อกโกแลตซีสต์
อายุ
ช็อกโกแลตซีสต์มักเกิดในผู้หญิงที่อยู่ในช่วงวัยเจริญพันธุ์ โดยเฉพาะในช่วงอายุระหว่าง 20-40 ปี ผู้หญิงในวัยนี้มีโอกาสสูงที่จะเกิดภาวะนี้ เนื่องจากยังมีรอบเดือนและฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการเจริญเติบโตของเยื่อบุโพรงมดลูกอยู่
ประวัติครอบครัว
หากคุณมีสมาชิกในครอบครัว เช่น แม่ หรือพี่น้อง ที่เคยมีประวัติเป็นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่หรือช็อกโกแลตซีสต์ คุณอาจมีความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะนี้มากขึ้น เพราะปัจจัยทางพันธุกรรมอาจมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเกิดโรค
ไม่เคยตั้งครรภ์
ผู้หญิงที่ไม่เคยตั้งครรภ์มีแนวโน้มที่จะเกิดช็อกโกแลตซีสต์มากกว่าผู้หญิงที่เคยตั้งครรภ์ เนื่องจากการตั้งครรภ์และการให้นมบุตรจะทำให้ระดับฮอร์โมนบางชนิดลดลง ซึ่งอาจช่วยป้องกันการเจริญเติบโตของเยื่อบุโพรงมดลูกได้
รอบเดือนที่ผิดปกติ
ผู้หญิงที่มีรอบเดือนมาบ่อย หรือนานกว่า 7 วัน อาจมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดช็อกโกแลตซีสต์ เนื่องจากการมีรอบเดือนที่บ่อยทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกมีโอกาสมากขึ้นในการไหลย้อนกลับเข้าไปในช่องท้อง ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุที่อาจทำให้เกิดภาวะนี้
การบาดเจ็บหรือผ่าตัดในอุ้งเชิงกราน
การบาดเจ็บหรือการผ่าตัดในอุ้งเชิงกราน เช่น การผ่าตัดคลอด หรือการผ่าตัดเอาเนื้องอกออก อาจทำให้เซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกหลุดออกจากมดลูกและไปฝังตัวในอวัยวะอื่น ๆ ส่งผลให้เกิดซีสต์ขึ้นในรังไข่ได้
การป้องกันและการรักษา
แม้ว่าจะยังไม่มีวิธีป้องกันช็อกโกแลตซีสต์ได้อย่างสมบูรณ์ แต่การตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ และการดูแลสุขภาพของระบบสืบพันธุ์ สามารถช่วยลดความเสี่ยงและการเกิดภาวะนี้ได้
ช็อกโกแลตซีสต์เป็นภาวะที่เกิดจากเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ภายในรังไข่ แม้จะไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่ก็สามารถส่งผลต่อสุขภาพร่างกายและสุขภาพการเจริญพันธุ์ได้ สาเหตุและปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดช็อกโกแลตซีสต์มีหลากหลาย ทั้งจากภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ปัจจัยทางพันธุกรรม การมีประจำเดือนที่ผิดปกติ และปัจจัยอื่น ๆ การดูแลสุขภาพและการตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอจึงเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันและรักษาภาวะนี้
