ขอขอบคุณภาพประกอบจาก กรมการข้าว
เชื่อว่าสาวหลาย ๆ คน เมื่อได้ยินชื่อ ข้าวเหนียวลืมผัว หรือ ข้าวลืมผัว เป็นครั้งแรก เป็นอันต้องชะงักกันทุกราย พร้อมทั้งเกิดข้อสงสัยว่า ทำไมข้าวดังกล่าวจึงมีชื่อแปลกสะดุดหูเช่นนี้ โดยไม่ทราบว่า เป็นชื่อที่ตั้งขึ้นมาเล่น ๆ เพื่อดึงดูดความสนใจของผู้บริโภค หรือเพราะข้าวดังกล่าวมีสรรพคุณพิเศษอะไรกันแน่ ดังนั้นเราจึงนำรายละเอียดของพันธุ์ข้าวชื่อแปลกนี้มาฝากกันค่ะ ถ้าพร้อมแล้วไปทำความรู้จักกับข้าวเหนียวลืมผัวกันเลยจ้า
ประวัติความเป็นมาของข้าวเหนียวลืมผัว ข้าวเหนียวก่ำลืมผัว หรือที่เรียกว่า ข้าวเหนียวลืมผัว และ ข้าวลืมผัว เป็นข้าวเหนียวนาปีสายพันธุ์โบราณของกลุ่มชาติพันธุ์ชาวม้ง บ้านรวมไทยพัฒนาที่ 3 ต.รวมไทยพัฒนา อ.พบพระจังหวัดตาก ปลูกในสภาพไร่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 650 เมตร และได้มีกลุ่มชาติพันธุ์ชาวม้ง นำเมล็ดพันธุ์มาปลูกในบริเวณรอยต่อระหว่าง อ.นครไทย และ อ.ชาติตระการ จ.พิษณุโลก ทั้งนี้ สาเหตุที่เรียกว่า ข้าวเหนียวก่ำ เนื่องจากเมล็ดพันธุ์มีลักษณะเป็นสีดำคล้ำอย่างเห็นได้ชัด
ส่วนชื่อข้าวเหนียวลืมผัวนั้น ทราบว่า นายสมเดช ท้าววัฒนากุล ประธานสภา อบต.คีรีราษฎร์ ได้ตั้งชื่อขึ้นมา โดยได้ไอเดียจากเรื่องที่เล่าสืบต่อกันมาเกี่ยวกับสามีภรรยาชาวม้งคู่หนึ่ง นั่นคือเมื่อสามีชาวม้งได้ออกไปทำธุระนอกบ้าน โดยให้ภรรยาหุงข้าวไว้ แต่ระหว่างที่รอสามีกลับบ้าน ภรรยาได้หยิบข้าวที่สุกแล้วมาปั้นกินเล่น ด้วยความที่ข้าวดังกล่าวมีกลิ่นหอม รสชาติอร่อย เคี้ยวเพลิน ภรรยาจึงกินข้าวหมดโดยไม่รู้ตัว ไม่เหลือเก็บไว้ให้สามี หรือก็คือ อร่อยจนลืมผัว นั่นเอง
ต่อมา ในปี พ.ศ. 2533 นายพนัส สุวรรณธาดา ตำแหน่งในขณะนั้น คือ เจ้าพนักงานการเกษตร 5 ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลก (เกษียณอายุราชการในตำแหน่งเจ้าพนักงานการเกษตร 6 ศูนย์วิจัยข้าวนครราชสีมา ในปี พ.ศ. 2551) ไปปฏิบัติการราชการโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริภูขัด ภูเมี่ยง ภูสอยดาว บริเวณ อ.นครไทย และ อ.ชาติตระการ จ.พิษณุโลก จนได้พบเห็นพันธุ์ข้าวดังกล่าว ด้วยความสนใจจึงได้รวบรวมเมล็ดพันธุ์และนำมาปลูกเปรียบเทียบกับข้าวที่ปลูกจากแหล่งเดิมที่ อ.พบพระ จ.ตาก
จากนั้นจึงได้มีการคัดเลือกพันธุ์ให้บริสุทธิ์ระหว่างปี พ.ศ. 2534-2538 ณ ส่วนแยกของสถานีทดลองพืชสวนดอยมูเซอ อ.พบพระ จ.ตาก เพื่อใช้ในโครงการตามพระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ เมื่อคัดเลือกพันธุ์บริสุทธิ์แล้ว จึงได้มอบเมล็ดพันธุ์ให้ นายไชยวัฒน์ วัฒนไชย ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยพืชสวนพิจิตร ซึ่งในขณะนั้นได้ทำหน้าที่นำสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ เยี่ยมชมโครงการฯ ซึ่งนายไชยวัฒน์ได้เกษียณอายุราชการในตำแหน่งรองอธิบดีกรมการข้าว ในปี พ.ศ. 2552 และปัจจุบันดำรงตำแหน่งเป็นที่ปรึกษาอธิบดีกรมการข้าว
ในเวลาต่อ นายพนัส จึงได้ทำการแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์บริสุทธิ์ในปี พ.ศ. 2539 แล้วนำเมล็ดพันธุ์ที่ได้ไปให้กลุ่มชาติพันธุ์ชาวม้ง ที่ ต.รวมไทยพัฒนา อ.พบพระ จ.ตาก ปลูกขยายพันธุ์เพื่อใช้ประโยชน์ต่อไป แต่เมื่อเวลาผ่านไป ด้วยวิธีการปลูกแบบชาวเขาที่มักปลูกข้าวหลายพันธุ์ใกล้กันหรือปลูกด้วยกัน ทำให้ข้าวเหนียวลืมผัวมีเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์อื่นปนและไม่เป็นพันธุ์บริสุทธิ์ ดังนั้นในปี พ.ศ. 2550 ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลกและศูนย์วิจัยข้าวแพร่ จึงได้เริ่มทำการคัดเลือกพันธุ์บริสุทธิ์อีกครั้ง และคัดเลือกรวงในปี พ.ศ. 2551 เพื่อนำมาทำพันธุ์บริสุทธิ์โดยปลูกแบบรวงต่อแถว แล้วนำไปเปรียบเทียบผลผลิตเบื้องต้นที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตร จ.ตาก โดยทดสอบการปรับตัวในแปลงเกษตรกรที่ อ.เขาค้อ จ.เพชรบูรณ์ ซึ่งปลูกเปรียบเทียบผลผลิตระหว่างสถานี รวมถึงเปรียบเทียบกับการปลูกในนาของราษฎร์
จนกระทั่งภายหลังจึงได้มีการวิเคราะห์คุณค่าเมล็ดทางโภชนาการ พร้อมทั้งทดสอบปฏิกิริยาการตอบสนองต่อปุ๋ยไนโตรเจน ทดสอบปฏิกิริยาต่อโรคและแมลงศัตรูข้าวที่สำคัญ รวมทั้งวิเคราะห์คุณภาพเมล็ดทางกายภาพ เพื่อการหุงต้มรับประทาน จนกระทั่งมีการทำลายพิมพ์เอกลักษณ์ของพันธุ์ข้าวดังกล่าวเพื่อเก็บบันทึกเป็นข้อมูล
ลักษณะประจำพันธุ์ ข้าวเหนียวดำลืมผัว หรือข้าวเหนียวลืมผัว เป็นข้าวเหนียวที่มีเยื่อหุ้มเมล็ดข้าวกล้องสีดำ ไวต่อช่วงแสง อายุสั้น เก็บเกี่ยวประมาณกลางเดือนตุลาคม ลักษณะทรงกอตั้ง ต้นแข็ง ไม่ล้มง่าย ปล้องสีเหลืองอ่อน กาบใบและใบสีเขียว ลิ้นใบสีน้ำตาลอ่อน หูใบสีเหลืองน้ำตาล ใบธงหักลง คอรวงยาว รวงค่อนข้างแน่น กลีบดอกระยะออกรวง 50% มีสีเขียวอ่อน เมื่อถึงระยะน้ำนม กลีบดอกจะเปลี่ยนสีเป็นแถบสีม่วงบนพื้นสีเขียวอ่อน
ต่อมาเมื่อเข้าสู่ระยะแป้งแข็ง สีกลีบดอกจะเปลี่ยนเป็นสีฟางแถบม่วงดำและเมื่อข้าวถึงระยะสุกแก่ สีเปลือกเมล็ดเปลี่ยนเป็นสีฟางแถบดำ ความสูงเฉลี่ย 151 เซนติเมตร น้ำหนักข้าวเปลือก 10.4 กิโลกรัมต่อถังข้าวเปลือก 1,000 เมล็ด หนัก 38.1 กรัม
ทั้งนี้ ข้าวเปลือกยาว 10.7 มิลลิเมตร หนา 1.9 มิลลิเมตร คุณภาพการสีดี ได้ข้าวเมล็ดเต็มและต้นข้าว 48.2 เปอร์เซ็นต์ คุณภาพเมล็ดทางเคมีการสลายเมล็ดในด่างที่ 1.4 และ 1.7% KOH ค่าอุณหภูมิแป้งสุกปกติ ค่าอัตราการยืดตัวปกติ ระยะพักตัว 5 สัปดาห์
สรรพคุณของข้าวเหนียวลืมผัว 1. เมล็ดของข้าวเหนียวลืมผัวมีคุณค่าทางโภชนาการสูง ดังนี้
· สารต้านอนุมูลอิสระ เช่น แอนโทไซยานิน และแกมมาโอไรซานอล
· กรดไขมันไม่อิ่มตัว เช่น โอเมกา 3 โอเมกา 6 และโอเมกา 9
· วิตามิน เช่น วิตามิน บี1 และวิตามิน บี2
· ธาตุอาหารอื่น ๆ เช่น เหล็ก แคลเซียม และแมงกานีส
คุณค่าทางโภชนาการเหล่านี้ สามารถป้องกันการเกิดโรคหัวใจ ลดการแข็งตัวของเลือด ลดการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง ช่วยบำรุงตับ ป้องกันโรคสมองเสื่อมหรือโรคอัลไซเมอร์ ลดไขมันในเส้นเลือด โรคเบาหวาน รวมไปถึงโรคหย่อนสมรรถภาพทางเพศในชายและหญิง เป็นต้น
2. ข้าวพันธุ์นี้ เป็นข้าวที่มีเยื่อหุ้มเมล็ดสีม่วงดำ หรือที่เรียกกันว่า ข้าวเหนียวดำ เป็นข้าวเหนียวที่มีกลิ่นหอม รสชาติอร่อย เมื่อเคี้ยวจะรู้สึกมัน กรุบ หนึบ ภายในนุ่มเหนียว เนื่องจากเป็นข้าวที่ยังไม่ได้ผ่านการขัดสี
พื้นที่แนะนำในการปลูก · สภาพไร่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ของดินดี มีอากาศเย็น และระดับความสูงประมาณ 400-800 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง
ข้อควรระวังในการปลูกข้าว · ข้าวเหนียวลืมผัว เป็นพันธุ์ข้าวที่อ่อนแอต่อโรคไหม้ โรคขอบใบแห้ง รวมถึงมีศัตรูพืช เช่น เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล และเพลี้ยกระโดดหลังขาว
ทั้งนี้ ข้าวเหนียวลืมผัวเปิดตัวครั้งแรกโดยกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านป่าคาใหม่ ซึ่งตั้งอยู่ใน ต.คีรีราษฎร์ อ.พบพระ จ.ตาก โดยชาวบ้านได้นำมาจำหน่ายเป็นรายได้เสริมในงานประเพณีกินข้าวใหม่ขององค์การบริหารส่วน ต.คีรีราษฎร์ ในปี พ.ศ. 2548 หลังจากนั้นข้าวเหนียวลืมผัวก็เริ่มเป็นที่รู้จักแพร่หลาย ซึ่งนอกจากจะนำไปนึ่งเป็นข้าวเหนียวแล้ว ยังสามารถนำข้าวเหนียวลืมผัวไปผสมข้าวอื่น ๆ ก่อนนำไปต้ม เพื่อให้ข้าวต้มมีสีม่วงอ่อนสวยงามน่ารับประทาน หรือจะนำไปทำเป็นขนมข้าวเหนียวเปียก หรือจะทำเป็นเครื่องดื่มจำพวกชาข้าวก็ได้
วิธีนึ่งข้าวเหนียวลืมผัวให้นุ่มอร่อย การนึ่งข้าวเหนียวลืมผัวให้นุ่มน่ารับประทานนั้น ใช้หลักการเดียวกับการนึ่งข้าวเหนียวทั่วไป แต่เพื่อให้ข้าวเหนียวนุ่มน่ารับประทานยิ่งขึ้น สามารถทำได้ดังนี้
ส่วนผสม
1. ข้าวเหนียว 5 กิโลกรัม
2. เกลือ 1 ช้อนโต๊ะ
3. น้ำสะอาดพอท่วม
ขั้นตอนการนึ่งข้าวเหนียวลืมผัว 1. นำข้าวเหนียวที่ได้ไปทำการล้างน้ำให้สะอาด โดยล้างประมาณ 2 น้ำ
2. เติมน้ำสะอาดลงไปให้พอท่วม ตามด้วยเกลือ 1 ช้อนโต๊ะที่เตรียมไว้
3. หลังจากนั้นแช่ทิ้งไว้ประมาณ 1-2 ชั่วโมง ก็สามารถนำไปนึ่งได้
สาเหตุที่ต้องแช่ข้าวเหนียวในน้ำเกลือก่อนนำไปนึ่งนั้น เพราะจะช่วยลดระยะเวลาในการแช่ข้าวเหนียวได้ ซึ่งปกติการแช่ข้าวเหนียวอาจต้องใช้ระยะเวลาประมาณ 1 คืน แต่เมื่อเติมเกลือลงไป จะใช้เวลาแช่ข้าวเหนียวแค่ 1-2 ชั่วโมง ก็จะช่วยทำให้ข้าวเหนียวนุ่มน่ารับประทานยิ่งขึ้นได้อย่างง่ายดาย
วิธีทําชาข้าวเหนียวลืม สำหรับผู้ชื่นชอบการดื่มชาร้อน ๆ ที่ต้องการลิ้มรสชาข้าวที่มีกลิ่นและรสแตกต่างจากใบชาทั่วไป ก็สามารถนำข้าวเหนียวลืมผัวมาทำชาข้าวได้เช่นกัน โดยมีขั้นตอนดังนี้
1. คัดแยกสิ่งสกปรกหรือข้าวปนออกจากเมล็ดข้าว
2. นำเมล็ดข้าวที่คัดแยกแล้วมาล้างน้ำ เพื่อล้างคราบฝุ่นและสิ่งสกปรกที่ปนมากับเมล็ดข้าวอย่างน้อย 1 ครั้ง
3. นำข้าวมาผึ่งลมให้แห้งสะเด็ดน้ำพอหมาด ๆ
4. นำมาคั่วด้วยกระทะ นานประมาณ 5-10 นาที จะเริ่มมีกลิ่นหอม
5. นำเมล็ดข้าวที่ผ่านการคั่วมาแล้วผึ่งลมให้เย็น แล้วนำไปบรรจุในซองชาที่เตรียมไว้ เก็บในภาชนะที่แห้งและปิดสนิทในตู้แช่เย็น
6. หากต้องการดื่มชาเพียงเทน้ำร้อนในถ้วยน้ำชาปริมาณ 3 ใน 4 ของถ้วย หรือประมาณ 150 ซีซี
7. นำซองชาจำนวน 1 ซอง จุ่มวางในถ้วยน้ำร้อนที่เตรียมไว้ ประมาณ 5-10 นาที เพียงเท่านี้ก็จะได้ชาข้าวเหนียวลืมผัวซึ่งมีกลิ่นหอมหวานชวนน่ารับประทานแล้ว
สำหรับเมล็ดพันธุ์ข้าวเหนียวลืมผัว หรือ ข้าวลืมผัว ราคากิโลกรัมละ 35-60 บาท ซึ่งผลผลิต 1 กิโลกรัม ราคาขายคือ แพ็กละ 100 บาท ขึ้นไป ซึ่งข้าว 1 กิโลกรัม สามารถแปรรูปเป็นชาขายได้เฉลี่ยที่ประมาณ 400 บาท หรือเมื่อบรรจุแพ็กซอง 5 กรัม จำนวน 12 ซอง ราคาขั้นต่ำประมาณ 100-200 บาท
นอกจากรสชาติถูกปากที่ชวนให้ติดใจแล้ว ข้าวเหนียวลืมผัว หรือ ข้าวลืมผัว ยังนำมาแปรรูปรับประทานได้หลากหลาย อีกทั้งมีราคาดีในตลาด ซึ่งการที่ข้าวเหนียวพันธุ์นี้มีสารอาหารนานาชนิดที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นวิตามินอี โปรตีน ธาตุเหล็ก สังกะสี และยังมีสารต้านอนุมูลอิสระ จึงทำให้ข้าวเหนียวลืมผัว เป็นข้าวเหนียวพันธุ์ดีอีกพันธุ์หนึ่งของไทย ที่น่าสนใจสำหรับคนรักสุขภาพเป็นอย่างมาก ดังนั้นหากมีโอกาสก็อย่าลืมหาซื้อข้าวเหนียวลืมผัวมาลองรับประทานกันดูนะจ๊ะ จะได้รู้ว่าข้าวเหนียวพันธุ์นี้อร่อยจริงดังที่เขาเล่าลือกันหรือเปล่า
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
