สารส้ม (ไทยโพสต์)
สารส้มจัดเป็นตัวยาสมุนไพรตัวหนึ่งในกลุ่มพวกธาตุวัตถุ มีลักษณะคล้ายกับน้ำตาลกรวด ถ้ามาวางคู่กันมองเผิน ๆ ถ้าคนไม่ชำนาญก็ดูไม่ออก ลักษณะที่แตกต่าง คือ สารส้มเป็นก้อนผลึกสีขาวขุ่น ไม่มีกลิ่น มีรสฝาดมาก มีหลายชนิด ที่ใช้ทางยามี 2 ชนิด คือ
1. สารส้มชนิดโพแตช อลัม (Potash Alum) ในทางเคมีเป็นเกลือโพแทสเซียมซัลเฟตที่มีน้ำ (hydrated potossuium aluminium sulphate) มีสูตรเคมีเป็น K2SO4.AI (SO4)324H2O และ 2. สารส้มชนิดแอมโมเนียม อลัม (Ammonium Alum) ในทางเคมีเป็นเกลือแอมโมเนียม อะลูมิเนียมซัลเฟตที่มีน้ำ (hydrated ammonium aluminium sulphate) มีสูตรเคมีเป็น (NH4)2SO4 . AI (SO4) 324H2O ในสมัยก่อนคนไทยใช้สารส้มในชีวิตประจำวันมาก โดยเอามาทารักแร้ดับกลิ่นตัว ใช้ทาส้นเท้าแตก โดยเฉพาะในแถบชาวชนบทที่ต้องตักน้ำจากบ่อหรือคลอง หรือสูบน้ำบาดาลขึ้นมาใช้ น้ำจะขุ่นไม่สะอาด จะเอาสารส้มไปแกว่งน้ำ แล้วทิ้งไว้ให้ตกตะกอนนอนก้นจนได้น้ำใสสะอาดสำหรับดื่มและใช้อาบได้
ตำราสรรพคุณยาโบราณว่า สารส้มมีรสฝาดเปรี้ยว มีสรรพคุณสมานทั้งภายนอกภายใน แก้ระดูขาว แก้หนองใน และหนองเรื้อรัง เป็นยาขับปัสสาวะ ขับนิ่ว แก้ปอดอักเสบ เป็นยาขับฟอกล้างโลหิตระดู แก้รำมะนาดเหงือกเป็นแผลบวม ทำให้ฟันมั่นคง แก้แผลในปากคอ สมานแผลห้ามเลือดในแผลเล็กน้อย
สารส้มจัดเป็นยาสำคัญในตู้ยาประจำบ้าน ชาวบ้านจะนำมาใช้ห้ามเลือดในกรณีที่เป็นแผลตื้นไม่ลึกมาก หรือบดเป็นผงละเอียดใช้โรยแผล ใช้เป็นยากัดฝ้าแผล ในสมัยก่อนเขาจะให้พวกที่ถอนฟันอม โดยใช้สารส้ม 1 ส่วน ละลายกับน้ำเย็น 9 ส่วน หรือละลายกับน้ำร้อนต้มเดือด 3 ส่วน ใช้อมห้ามเลือด หรือใช้อมเป็นประจำเพื่อป้องกันฟันโยกคลอน และแก้บาดแผลในปากได้
หมอยาไทยในชนบทใช้ผสมกับน้ำใช้หยอดล้างตา สมานแผลในตา หรือรักษาโรคตาแดง ซึ่งในสมัยนี้ก็ไม่ได้ใช้กันแล้ว บ้างก็ใช้ล้างหู แก้แผลในหู รักษาหูน้ำหนวก นอกจากนี้ยังใช้ฉีดรักษาโรคหนองในในผู้ชาย หรือในกรณีของผู้หญิงก็มักนำสารส้มละลายกับน้ำใช้ล้างช่องคลอดเพื่อรักษาอาการคันและตกขาวได้ ในปัจจุบันก็ยังพบว่ามีการใช้ล้างทำความสะอาดและรักษาพวกตกขาวอยู่บ้าง แต่จะใช้แบบบาง ๆ เพราะถ้ามีตัวยาสารส้มมากไป จะทำให้ช่องคลอดแห้งเกินไป
การนำไปเข้าตำรับยาไทยส่วนมากจะต้องนำไปสะตุก่อน ตำรับยาไทยสมัยก่อนที่เขาบันทึกตัวยาไว้ว่าต้องใส่สารส้มนั้นหมายถึงสารส้มสะตุ แต่มักจะเขียนไว้แค่ว่าสารส้ม จึงทำให้ผู้อ่านรุ่นหลัง ๆ ไม่แน่ใจว่าใช้สารส้มได้เลย หรือสารส้มสะตุ
การสะตุสารส้มจะช่วยให้ตัวยาสะอาดขึ้น นำไปใช้ได้ปลอดภัย สารส้มที่สะตุแล้วนำไปใช้ปรุงเป็นยารับประทาน มีสรรพคุณเป็นยาขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ แก้โรคหนองใน ใช้ปรุงกับยาตัวอื่นขับฟอกระดูสตรี
ใช้สารส้มผงบดละเอียดผสมกับเกลือทำยาสีฟัน นำไปเข้ากับยาสมุนไพรตัวอื่น ๆ หรือใช้เพียงแค่ 2 ชนิดนี้ก็ได้ ใช้แปรงฟันทุกวันทำให้ไม่ปวดฟัน รากฟันคงทนไม่โยกไม่คลอน
วิธีการสะตุสารส้ม จะนำเอาสารส้มมาบดให้ละเอียด นำมาใส่หม้อดิน เอาตั้งไฟจนสารส้มละลายฟูขาวดีแล้วยกลงจากเตา จึงนำมาใช้เป็นยาได้
ในยุคที่โรลออนครองตลาดดับกลิ่น อย่านึกว่าสารส้มจะสูญพันธุ์ มีการพัฒนาสารส้มในรูปลักษณะคล้ายโรลออนจำหน่าย ใช้ทารักแร้ และส้นเท้าแตกได้ผลดีเชียว แต่คนส่วนใหญ่ไม่ใช้สารส้มทารักแร้ เพราะใช้ไปแล้วจะทำให้รักแร้ดำ ใต้วงแขนไม่สวยไม่น่ามอง
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
