มะรุม สรรพคุณดียังไง รักษาโรคอะไรได้บ้าง

          ถ้าพูดถึงสมุนไพรไทย มะรุม ก็จัดว่าเป็นตัวท็อปในวงการอยู่เหมือนกัน เพราะนอกจากจะนำมะรุมมาทำเมนูต่าง ๆ แล้ว เราก็ยังเห็นมะรุมในรูปแบบยาสมุนไพร หรือชาสมุนไพรด้วย แสดงว่าประโยชน์ของมะรุม ต้องมีดีอยู่พอตัวแหละ งั้นมาเจาะลึกกับสมุนไพรที่ชื่อว่ามะรุมกันเลยไหม

* ประโยชน์ของมะรุม ในทางการแพทย์

          ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ ในระดับเซลล์และสัตว์ทดลอง พบว่ามะรุมมีฤทธิ์ที่น่าสนใจมากมาย ดังนี้

          1. ลดความดันโลหิต

          สารสกัดน้ำและเอทานอลของใบมะรุม รวมไปถึงสารสกัดเอทานอลของผลและฝักของมะรุม และสารในกลุ่ม Glycosides ที่พบในสารสกัดเมทานอลของฝักมะรุมแห้ง และเมล็ดมะรุม มีฤทธิ์ลดความดันโลหิตในสัตว์ทดลอง เช่น หนูแรท และสุนัข

          2. ต้านการเกิดเนื้องอกและมะเร็ง

          โดยเฉพาะมะเร็งลำไส้ ซึ่งทางสถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้วิจัยศักยภาพของฝักมะรุมต่อการเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่ ในหนูเมาส์ที่ถูกชักนำด้วยอะซอกซีมีเทน และเด็กซ์แทรนโซเดียมซัลเฟต และพบว่าในเชิงป้องกันมะเร็ง หนูเมาส์ที่ได้รับอาหารผสมผงฝักมะรุมในความเข้มข้นทุกขนาด สามารถป้องกันการเกิดมะเร็งลำไส้ได้ แต่กลุ่มหนูเมาส์ที่ได้รับอาหารผสมผงฝักมะรุมในความเข้มข้นสูง สามารถป้องกันการเกิดมะเร็งลำไส้ได้ดีกว่ากลุ่มอื่น ๆ

          ส่วนในเชิงรักษา กลับพบว่าหนูเมาส์ที่ได้รับอาหารผสมผงฝักมะรุมในความเข้มข้นต่ำ มีจำนวนก้อนมะเร็งลำไส้ลดลงมากกว่ากลุ่มที่ได้รับผงฝักมะรุมในโดสสูง

          นอกจากนี้ ผลการศึกษาชิ้นอื่น ๆ ยังพบว่า สารสกัดสำคัญจากใบมะรุม ยังแสดงฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโด และทำลายเซลล์มะเร็งของหนูเมาส์ที่เป็นมะเร็งผิวหนังได้อีกด้วย

          3. ลดระดับคอเลสเตอรอล

          สารสกัดน้ำของใบมะรุมมีผลลดระดับคอเลสเตอรอลและลดการเกิดพลัคในหลอดเลือดของหนูแรทและกระต่าย ที่ถูกกระตุ้นให้ได้รับอาหารไขมันสูง

          4. ต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร

          สารสกัดเมทานอลของใบ และดอกของมะรุม สามารถยับยั้งการเกิดแผลในกระเพาะอาหารของหนูทดลองได้ และสารสกัดใบมะรุมยังมีฤทธิ์ป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะอาหารด้วย

          5. ป้องกันตับอักเสบ

          จากการศึกษาพบว่า สารสกัดเอทานอลจากใบมะรุม สารสกัดน้ำและเอทานอลจากดอกมะรุม มีฤทธิ์ป้องกันเซลล์ตับของหนูทดลองได้

          6. ต้านและกำจัดอนุมูลอิสระ

          งานวิจัยพบสรรพคุณต้านออกซิเดชั่นของใบ เมล็ดและรากของมะรุม โดยพบสารสำคัญในการต้านและกำจัดอนุมูลอิสระในระดับเซลล์และสัตว์ทดลอง

          7. ต้านเชื้อแบคทีเรีย

          สารสกัดจากใบ เมล็ด เปลือกต้น เปลือกราก ของมะรุม มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรียได้หลายชนิดเลยทีเดียว

          8. ลดน้ำตาลในเลือด

          จากการศึกษาสรรพคุณลดน้ำตาลในเลือดของมะรุม พบว่า ผงใบแห้ง สารสกัด 95% เอทานอล และเถ้าจากเปลือกต้นมะรุม มีผลลดระดับน้ำตาลในเลือดของหนูแรทปกติ และหนูที่เป็นเบาหวาน ส่วนสารสกัดเมทานอลจากเปลือกรากแสดงฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลในหนูเมาส์ได้

          9. ต้านการอักเสบ

          ชาชงน้ำร้อน และสารสกัดเมทานอลจากรากมะรุม มีสรรพคุณยับยั้งอาการบวมจากการอักเสบที่อุ้งเท้าของหนูแรทและหนูเมาส์ ส่วนเมล็ดแก่สีเขียว สารสกัดเอทานอลจากเมล็ดแห้ง และสารสกัดเอทานอลจากเมล็ดมะรุม มีผลลดการอักเสบของทางเดินหายใจในหนูตะเภา ซึ่งตำรับยาพื้นบ้านได้นำสรรพคุณนี้ไปใช้บำบัดอาการผิดปกติจากภูมิแพ้อีกด้วย

          ย้ำกันอีกครั้งว่าสรรพคุณมะรุมข้างต้นเป็นการศึกษาในระดับเซลล์และสัตว์ทดลองเท่านั้น แต่อย่างน้อยก็แสดงให้เห็นว่า มะรุมเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณน่าสนใจหลายอย่าง ที่ทางการแพทย์มีความพยายามจะศึกษาสรรพคุณของมะรุมต่อไป เพื่อหวังว่าจะใช้ประโยชน์ของมะรุมในการรักษาโรคได้จริง ๆ ในสักวัน

* มะรุม ลดน้ำหนักได้จริงไหม

          ปัจจุบันยังไม่มีการศึกษาในคนที่แน่ชัดว่ามะรุมมีสรรพคุณลดน้ำหนักได้ ทว่ามะรุมก็เป็นผักพื้นบ้านที่มีไฟเบอร์เยอะ ให้พลังงานต่ำ และยังมีสารสำคัญและแร่ธาตุอื่น ๆ อีกมากมาย แถมในการทดลองกับหนูยังพบฤทธิ์ลดคอเลสเตอรอลในเลือดด้วย ดังนั้น หากจะกินมะรุมเป็นอาหารในบางมื้อ ก็ถือว่าเป็นเมนูสุขภาพที่น่าสนใจ แต่หากหวังผลในการลดน้ำหนักอย่างจริงจัง คงต้องลดน้ำหนักด้วยวิธีอื่นควบคู่ไปด้วยนะคะ

* มะรุม ทำอาหารอะไรได้บ้าง


          เมนูมะรุมทำอาหารได้หลายอย่าง ทั้งต้ม ผัด แกง ทอด ยำ เช่น...

          - แกงส้มมะรุม

          - ยำฟักมะรุม

          - ดอกหรือฝักมะรุมชุบแป้งทอด

          - ไข่เจียวใบมะรุม

          - แกงอ่อมมะรุม

          - มะรุมต้มจิ้มน้ำพริก

          - ต้มจืดหมูสับใบมะรุมอ่อน

          - ยอดมะรุมผัดไฟแดง

          - แกงใบมะรุมใส่ปลาย่าง

          ใครมีต้นมะรุมอยู่ที่บ้านต้องลองจัดสักเมนูแล้วล่ะเนอะ โดยหากจะรับประทานใบมะรุม ควรใช้ใบสดที่ไม่แก่หรืออ่อนจนเกินไป นำไปลวกแต่พอดี ไม่ต้องสุกมาก เพราะหากถูกความร้อนนานเกินไปอาจสูญเสียคุณค่าทางอาหาร ถ้ารับประทานสดได้ก็จะดีมาก

* มะรุม กับโทษที่ควรระวัง


          แม้มะรุมจะมีประโยชน์ต่อสุขภาพมาก แต่ก็มีข้อควรระวังในการรับประทานด้วยเหมือนกัน ดังนี้

          1. ไม่ควรกินมะรุมในปริมาณมากเกินไป

          จากการศึกษาพบว่า การได้รับมะรุมในปริมาณมากอาจไม่ได้ให้ผลดีเสมอไป และอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการสะสมของสารบางอย่างที่อาจเป็นพิษต่อร่างกายได้ ดังนั้นจึงควรกินมะรุมอย่างพอเหมาะ โดยแนะนำให้กินมะรุมเป็นอาหาร ร่วมกับอาหารที่หลากหลาย เพื่อให้ได้รับสารอาหารชนิดอื่น ๆ อย่างครบถ้วน

          2. สตรีมีครรภ์ควรระมัดระวังการรับประทานมะรุมในทุก ๆ ส่วน

          เพราะจากการทดลองความเป็นพิษในสัตว์ทดลอง พบว่าการรับประทานมะรุมเป็นเวลานาน ๆ อาจเกิดการสะสมของสารบางอย่าง ซึ่งอาจเป็นพิษและทำให้เกิดการแท้งได้

          3. ผู้ป่วยที่กินมะรุมติดต่อกันเป็นเวลานาน ควรหมั่นตรวจการทำงานของตับ

          เนื่องจากผู้ป่วยบางรายที่ใช้มะรุมติดต่อกันเป็นเวลานาน ตรวจพบว่ามีค่าเอนไซม์ตับเพิ่มสูงขึ้น

          4. ผู้ป่วยโรคเลือดควรหลีกเลี่ยงมะรุม

          มะรุมอาจส่งผลให้เม็ดเลือดแตกง่าย อันตรายต่อผู้ป่วยโรคเลือด

          5. ผู้ป่วยโรคเกาต์ไม่ควรรับประทาน

          มะรุมเป็นผักที่มีโปรตีนสูง อาจทำให้อาการโรคเกาต์กำเริบได้

          การรับประทานมะรุมเป็นอาหารเมนูต่าง ๆ คงไม่น่าเป็นห่วงเท่าไร เพราะปริมาณที่เรารับประทานได้อาจไม่มากจนเกินไป แต่สำหรับคนที่รับประทานมะรุมในรูปแบบอาหารเสริม หรือยาสมุนไพร ควรต้องเลือกใช้อย่างระมัดระวัง และทางที่ดีต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนกินสมุนไพรหรืออาหารเสริมทุกครั้ง ไม่ว่าจะเป็นมะรุมหรือสมุนไพรชนิดอื่นก็ตาม
          *หมายเหตุ : อัปเดตข้อมูลล่าสุดวันที่ 25 มกราคม 2564
ขอบคุณข้อมูลจาก
กองโภชนาการ กรมอนามัย, ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล, มหิดล แชนแนล, สถาบันค้นคว้าและพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหาร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์