บางคนเรียกตับว่า "บ่อบำบัดของเสีย" ของร่างกาย เพราะทุกครั้งที่คนเราได้รับสารพิษ ไม่ว่าจะมาจากมลภาวะในสิ่งแวดล้อม หรือสิ่งปนเปื้อนและสารเคมีที่ตกค้างในอาหาร ตับจะทำหน้าที่เป็นตัวทำลายพิษและกำจัดของเสียผ่านทางเลือดแดงที่ออกทางหัวใจ ซึ่งทุกครั้งที่หัวใจบีบตัวจะมีการส่งผ่านเลือดจำนวน 1 ใน 4 ผ่านตับ เพื่อทำการกรองและกำจัดสารพิษที่ปนมากับอาหาร ก่อนจะถูกส่งไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
โดยเฉพาะในกรณีของคนที่ดื่มเหล้า ทุกคำที่สาดเหล้าเข้าใส่ในลำคอ แอลกอฮอลล์ส่วนที่เกินกว่าที่ตับจะทำหน้าที่กำจัดได้ จะกลายเป็นสารพิษตกค้างและทำอันตรายต่อร่างกายอยู่เสมอ พัฒนาการทางด้านลบของตับที่ทรุดโทรมลง จะเริ่มจากการค่อย ๆ มีไขมันสะสมในตับ ระยะต่อมาคือตับอักเสบ ตับจะมีขนาดใหญ่และกดเจ็บ โดยทั้งสองช่วงแรกนี้ยังเปิดโอกาสให้นักดื่มที่กลับใจเลิกเหล้า สามารถกลับมามีตับที่ทำงานได้ตามปกติ
แต่หากยังดื่มต่อจะมีโอกาสลามเข้าสู่ระยะ 3 คือ โรคตับแข็ง ซึ่งเป็นระยะสุดท้ายที่ผู้ป่วยระยะนี้มักจะมาพบแพทย์ด้วยอาการดีซ่าน ท้องมาน หรืออาเจียนเป็นเลือดสด ๆ เนื่องจากเส้นเลือดขอดในหลอดอาหารแตก มีผังผืดเกาะอยู่ที่เนื้อตับ และสุดท้ายก็เกิดความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งตับ จนมีโอกาสเสียชีวิตสูง
นพ.พงศ์เทพ วงศ์วัชรไพบูลย์ หัวหน้ากลุ่มงานเวชกรรมสังคม รพ.น่าน ผู้นำทีมงานวิจัยเรื่องดังกล่าวนี้ ได้เปิดเผยว่า
"คนมักสงสัยว่า ดื่มมาตั้งนานไม่เห็นเป็นอะไร คุณต้องไม่ลืมว่าตับเป็นของสำคัญ ร่างกายจึงสร้างกำลังสำรองไว้ให้ถึง 3 เท่า เหมือนกับอวัยวะสำคัญสามอย่าง ที่ถูกทำลายเกินครึ่งแล้วคนเรายังใช้ชีวิตอยู่ได้ เช่น ปอด ตัดทิ้งข้างนึง ไตเสียไปข้างหนึ่ง หรือตับเหลือครึ่งเดียว เราก็ยังใช้ชีวิตอยู่ได้ จนกว่าจะต่ำกว่า 1/3 ถึงจะเริ่มมีอาการ จนกว่าจะเหลือต่ำกว่า 1/4 เราถึงค่อยเสียชีวิต
ดังนั้น ใครที่เคยกลับตัวกลับใจ เซย์กู๊ดบายกับขวดเหล้าแบบยาว ๆ สัก 3 เดือน จึงเป็นการช่วยให้ตับได้ฟื้นฟูจนค่าเอนไซม์กลับมาเป็นปกติ ซึ่งเป็นเรื่องที่คุณหมอเล่าว่า เกิดขึ้นจริงและเกิดขึ้นกับคนจำนวนมากที่ทางโครงการได้เฝ้าระวังติดตามผลต่อเนื่องมาตลอดสองปีที่ผ่านมา
"ชายคนหนึ่งอายุ 43 ปี มาพบหมอด้วยอาการไขมันในเลือดสูง มีภาวะก่อนเบาหวาน คือปริ่ม ๆ เกือบจะเป็นเบาหวานอยู่แล้ว จากการซักประวัติเราก็พบว่าเป็นคนที่ดื่มบ่อย มันเชื่อมโยงไปถึงเรื่องของไขมันไตรกลีเซอไรด์ของเขาที่ค่อนข้างสูง เพราะตับที่เป็นตัวกำจัดไขมันทำหน้าที่ได้ไม่เต็มร้อย เคสนี้หมอแนะนำให้เขาเลิกเหล้าอย่างน้อยสามเดือนก่อน
พอกลับมาตรวจอีกครั้ง โอ้โห ผลการตรวจชัดเจนมากครับว่า ค่าไขมันลดลง เดิมทีสูงถึง 603 ซึ่งถ้าเป็นการรักษาโรคทั่วไปเราอาจจะต้องจ่ายยาลดไขมัน ยาลดเบาหวาน และอาจต้องรับยาไปอีกหลายปีหรือตลอดชีวิต แต่นี่แค่เลิกเหล้าช่วงสามเดือนที่นัดมาตรวจ เราพบว่าไขมันเขาลดลงมามากเหลือแค่ประมาณสองร้อยกว่าเท่านั้น สุขภาพรวม ๆ ดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด
เดิมทีคนไข้รายนี้มีอาชีพรับจ้าง แต่ทำงานได้ไม่เต็มที่เพราะเหนื่อยง่าย รายได้น้อยยังเอาไปลงขวดเหล้า สภาพครอบครัวจึงแย่ตามไปด้วย ตอนนั้นหมอถามว่าอยากเป็นคนไข้ที่ต้องขาดงานมาหาหมอบ่อย ๆ รับยาไปกินตลอดชีวิตไหม หรือจะเลิกเหล้าเพื่อจะได้มีสุขภาพที่ดีขึ้น ผลคือเขาเลือกอย่างหลัง
พ้นจากสามเดือนแรกที่เลิกเหล้าแล้ว เป็นเรื่องน่ายินดีที่รายนี้เลิกต่อเนื่องมาเรื่อย ๆ จนปัจจุบันก็หลายเดือนแล้ว พอได้พักตับ สารอาหารในตับก็ไหลเวียนไปใช้ในร่างกายได้เต็มร้อย จากที่เคยหน้าหมองคล้ำดำเครียด เพราะคนติดเหล้าจะสูญเสียความสามารถในการซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอในร่างกาย แถมยังอดนอนนั่งในวงเหล้า พวกนี้จึงมักจะแก่ก่อนวัย หน้าเหี่ยวเหมือนคนมีอายุ
ตอนนี้ไปดูสิ ใครก็ทักว่ากลายเป็นคนละคน หน้าตาสดใสขึ้น ไปรับจ้างก็ไม่เหนื่อยง่ายแบบก่อน คนในหมู่บ้านเห็นว่าเลิกเหล้าแล้วก็เลยมาเรียกไปรับงานมากขึ้น ทำให้มีรายได้เพิ่ม ความสุขในครอบครัวก็เพิ่มตาม ทุกวันนี้แกยังไปบอกเพื่อนฝูงที่เคยกินเหล้าวงเดียวกันว่า จะไม่กลับไปกินเหล้าอีกแล้ว"
ใครอยากมีช่วงเวลาดี ๆ ให้ตับได้หยุดซ่อมแซมตัวเอง จนชีวิตเปลี่ยนนอกจากตับฟื้นฟู ชีวิตฟิตเปรี๊ยะแบบนี้ โทรมาที่ศูนย์ปรึกษาปัญหาสุรา 1413 พักตับ พักยก ให้ตับได้ฟื้นฟูดีขึ้น
