เชื่อไหมว่า การเล่นอิสระมีประโยชน์มากมาย และช่วยให้ลูกพัฒนาตั้งแต่เล็กจนโต
เมื่อได้ยินคำว่า "เล่นอิสระ" อาจมีคำถามว่า เล่นแค่นี้จะมีประโยชน์อะไร ? ให้เล่นอะไรก็ได้ไม่ต้องเล่นอิสระหรอก ? ให้อิสระมากไปจะกลายเป็นเด็กเอาแต่ใจหรือเปล่า? แล้วอิสระแค่ไหนถึงจะเรียกว่าอิสระ ?
เรามาทำความเข้าใจการเล่นอิสระไปพร้อมกัน
เล่นอิสระ คืออะไร ?
เล่นอิสระ (Free Play) คือ การที่เด็กได้คิดตัดสินใจเอง ว่าจะเล่นอะไร เล่นอย่างไร โดยไม่ต้องมีเป้าหมายอื่น นอกจากความสนุก
เด็ก ๆ เล่นกันอย่างอิสระอยู่แล้ว เพราะมันสนุกและน่าสนใจ แต่เมื่อมองผ่านสายตาผู้ใหญ่ กลับเต็มไปด้วยความเป็นห่วงว่าจะสกปรกเลอะเทอะ บาดเจ็บ หรือห่วงว่าจะไม่ได้ประโยชน์จากการเล่น จึงแทนที่ความอิสระด้วยเสียงเตือน คำสั่ง คำขู่ ซึ่งอาจส่งผลเสียมากกว่าผลดี
มาส่งคืน “อิสระ” ให้กับการเล่นของเด็ก
- อิสระจากความคิดชี้นำของผู้ใหญ่ : ปล่อยให้เด็กสร้างสรรค์การเล่นด้วยตัวเอง
- อิสระที่จะตัดสินใจ : รู้จักแก้ปัญหาเอง โดยผู้ใหญ่ไม่ต้องเข้ามาจัดการทันที
- อิสระจากความคาดหวังต่าง ๆ : ไม่ต้องกดดันว่าเล่นแล้วต้องได้อะไร เน้นความสุขสนุกสนานเป็นหลัก
- อิสระจากกฎกติกา : ยืดหยุ่นและเปลี่ยนแปลงได้ตามสถานการณ์
แต่คำว่า อิสระ ในที่นี้ ไม่ได้แปลว่า สามารถทำทุกอย่างได้ตามใจ หรือเอาแต่ใจตัวเอง
การเล่นอิสระต้องมาพร้อมกับข้อตกลงร่วมกันเพื่อให้เป็นการเล่นอิสระอย่างสร้างสรรค์ โดยพ่อแม่ยังมีบทบาทสำคัญในการช่วยดูแลการเล่น (Play Worker) เพื่อให้เด็กได้เล่นอย่างมีความสุขและปลอดภัย
- ดูแลในระยะสายตา : คอยสนับสนุนการเล่นของเด็ก
- สังเกตการเล่น : ประเมินความเสี่ยง หรือเล่นด้วยเมื่อเด็กชวน
- กำหนดขอบเขตการเล่น : คิดร่วมกันกับเด็กให้แน่ใจว่าเล่นแล้วปลอดภัย
- จัดสภาพแวดล้อม : พาไปเล่นกลางแจ้งหรือเตรียมมุมเล่นภายในบ้าน
- กระตุ้นความคิด : ตั้งคำถามปลายเปิดโดยไม่ชี้นำคำตอบ
- ให้กำลังใจและชื่นชม : โดยไม่ขัดจังหวะ
- รับฟังเสียงของเด็ก ๆ : โดยไม่ด่วนตัดสิน
- สอนการสร้างระเบียบวินัย : เช่น เล่นแล้วเก็บเข้าที่
เล่นอิสระอย่างสร้างสรรค์ ช่วยสร้างพลังผลักดันภายใน สะสมไว้ตั้งแต่เล็กไปจนโต
เมื่อเด็ก ๆ ได้เล่นอิสระ เช่น วิ่งเล่น กระโดด ปีนป่ายต้นไม้ ก่อกองทราย หรือประดิษฐ์ของเล่นเอง นอกจากความสนุก ยังมีพลังงานบางอย่างแฝงอยู่และจะค่อย ๆ สะสมเป็นพลังผลักดันภายใน ที่จะเติบโตไปพร้อมกับเด็ก ๆ และช่วยให้พวกเขาเอาตัวรอดได้ในชีวิตจริง
- พลังความกล้า : ฝึกคิดตัดสินใจเอง ทำให้มีความกล้าในการตัดสินใจ
- พลังการเรียนรู้ : คิดค้น ทดลอง มองหาไอเดียใหม่ ๆ ทำให้ทุกเรื่องรอบตัวกลายเป็นสิ่งที่เรียนรู้ได้
- พลังการค้นพบ : ลองผิดลองถูก ทำให้ค้นพบความถนัดและความสามารถของตัวเองเร็วขึ้น
- พลังสร้างสรรค์ : ไม่มีกรอบความคิดผู้ใหญ่มาครอบไว้ ทำให้ใช้จินตนาการอย่างเต็มที่
- พลังความมั่นใจ : ทำอะไรด้วยตัวเอง ทำให้เกิดความมั่นใจและภูมิใจในตัวเอง
- พลังความสุข : การเล่นอย่างอิสระทำให้จิตใจแจ่มใส มีรอยยิ้มและเสียงหัวเราะ
- พลังความรักและแบ่งปัน : เข้าใจคนอื่น เอื้อเฟื้อแบ่งปัน รักและเห็นคุณค่าของธรรมชาติ
การเล่นของเด็กมีหลากหลายรูปแบบ แต่ละแบบก็มีประโยชน์ ควรเปิดโอกาสให้เด็กได้เล่นอย่างหลากหลาย โดยเฉพาะการเล่นอิสระอย่างสร้างสรรค์ ที่พวกเขาจะได้คิดตัดสินใจด้วยตัวเอง และมีความสุขกับการเล่นในแบบที่ต้องการ
อยากรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับเล่นอิสระ ดาวน์โหลด คู่มือการเล่นอิสระ ได้ที่ creativehealthcampaign.thaihealth.or.th
กดติดตามข้อมูลข่าวสาร แคมเปญที่น่าสนใจ และกิจกรรมดี ๆ จาก สสส. เพิ่มเติมได้ที่ :
Facebook : Social Marketing Thaihealth by สสส.
Line : @thaihealththailand
TikTok: @thaihealth
YouTube: SocialMarketingTH
Website : Social Marketing Thaihealth
