อีโบลา เจาะลึกไวรัสมรณะที่โลกหวาดกลัว ป่วยแล้วเสี่ยงตายสูงมาก

          อีโบลา เชื้อไวรัสมรณะที่คร่าชีวิตผู้คนในทวีปแอฟริกาจำนวนมาก โรคนี้กำเนิดอย่างไร ติดต่อได้ทางไหน และจะป้องกันตัวจากโรคอีโบลาได้อย่างไรบ้าง มาศึกษาไปพร้อมกันเลย

 

          อีโบลา เป็นโรคจากการติดเชื้อไวรัส ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่มโรคไข้เลือดออกชนิดหนึ่ง มีชื่อเรียกในภาษาอังกฤษว่า Ebola virus disease (EVD) พบการระบาดของโรคเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2519 ใกล้กับลุ่มแม่น้ำอีโบลา ประเทศสาธารณรัฐคองโก และยังคงเป็นโรคระบาดที่เกิดซ้ำในแถบแอฟริกา โดยเฉพาะในประเทศคองโกจนถึงปัจจุบัน

อีโบลา เกิดจากอะไร

          เชื้อไวรัสอีโบลา มีพาหะเป็นสัตว์ป่า ชนิดสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เช่น ค้างคาวผลไม้ หรือลิง โดยรูปร่างของเชื้อไวรัสอีโบลา มีลักษณะเป็นเส้นด้ายในกลุ่มฟิโลไวรัส เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 80 นาโนเมตร ยาวได้มากถึง 1,400 นาโนเมตร แบ่งออกเป็น 6 สายพันธุ์ ได้แก่ อีโบลา-ซาร์อี (ZEBOV), อีโบลา-ซูดาน (SUDV), อีโบลา-โกตดิวัวร์ (TAFV), อีโบลา-เรสตัน (RESTV) อีโบลา-บันดิบูเกียว (BDBV) และอีโบลา-บอมบาลี (BOMV) แต่สายพันธุ์ที่พบการระบาดมากที่สุดคือ อีโบลา-ซาร์อี (ZEBOV) ซึ่งค่อนข้างร้ายแรง

เชื้ออีโบลา ระบาดอย่างไร

          การระบาดของเชื้อไวรัสอีโบลา มีลักษณะแพร่เชื้อจากคนสู่คนผ่านทางการรับหรือสัมผัสของเหลวจากร่างกายผู้ติดเชื้อ ไม่ว่าจะเป็นเลือด น้ำลาย น้ำมูก เหงื่อ สารคัดหลั่งต่าง ๆ ตลอดจนเชื้ออสุจิ รวมถึงการสัมผัสสิ่งของที่ปนเปื้อนเชื้อ เช่น ราวจับประตู ลูกบิดประตู ปุ่มลิฟต์ ตลอดจนการสัมผัสกับสัตว์ที่ติดเชื้อไวรัสดังกล่าว โดยเชื่อว่าค้างคาวผลไม้ ซึ่งเป็นสัตว์ที่ชาวแอฟริกันนิยมจับทำอาหาร เป็นพาหะในการแพร่เชื้อ

อีโบลา อาการเป็นอย่างไร

          โรคอีโบลามีระยะฟักตัว 2-21 วัน โดยอาการสามารถแสดงได้ตั้งแต่วันแรก ซึ่งระยะแรกจะเริ่มจากมีไข้สูงเฉียบพลัน อ่อนเพลีย ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อทั้งตัว เจ็บคอ เมื่อเข้าสู่ระยะที่ 2 จะมีอาการท้องเสีย อาเจียน มีผื่นนูน มีเลือดออกตามเยื่อบุของร่างกาย เช่น เยื่อบุตา ภายในช่องปาก รวมทั้งเลือดออกที่อวัยวะภายใน มีอาการผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง การทำงานของตับและไตล้มเหลว ช็อก ผู้ติดเชื้อมีโอกาสเสียชีวิตสูงถึง 50-90%

          ทั้งนี้ อาการในระยะแรกเริ่มของโรคมีลักษณะคล้ายคลึงกับอาการป่วยด้วยโรคชนิดอื่น ๆ เช่น ไข้มาลาเรีย ท้องร่วง ไข้หวัด ไข้เลือดออกจากไวรัสอื่น ๆ ทำให้ระบุโรคได้ล่าช้า

อีโบลา การรักษาต้องทำอย่างไร

          วิธีรักษาผู้ป่วยติดเชื้อไวรัสอีโบลา แพทย์จะใช้ยาต้านไวรัสอีโบลา ร่วมกับรักษาไปตามอาการ เช่น ให้น้ำและเกลือแร่ทดแทน ร่วมกับให้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด เพื่อป้องกันเลือดจับเป็นลิ่มในหลอดเลือด และให้ยาช่วยการแข็งตัวของเลือดในระยะที่ผู้ป่วยเริ่มมีอาการเลือดออก

          ขณะที่ โรงพยาบาลศิริราช ได้ผลิตแอนติบอดีเพื่อรักษาโรคอีโบลาได้สำเร็จ โดยทีมวิจัยได้ผลิตแอนติบอดีจำเพาะต่อไวรัสอีโบลา มีคุณสมบัติพิเศษที่มีขนาดเล็กกว่าแอนติบอดีปกติ 5 เท่า ~25-35 kDa เรียกว่า แอนติบอดีสายเดี่ยว (human single chain antibodies) โดยผลิตจากยีนของคน จึงไม่เป็นสิ่งแปลกปลอมเมื่อเข้าสู่ร่างกายมนุษย์ ต่างจากแอนติบอดีที่ผลิตจากสัตว์ทดลอง ทั้งนี้ การผลิตแอนติบอดีชนิดดังกล่าว ยังผลิตได้น้อยในห้องปฏิบัติการวิจัย แต่หากจำเป็นต้องใช้ผลิตเพื่อการรักษา จะต้องร่วมมือกับบริษัทผลิตยา เพื่อให้สามารถผลิตได้มากขึ้นภายใต้มาตรฐาน GMP เพื่อการทดลองในสัตว์ และจดทะเบียนเป็นยาใหม่ต่อไป

อีโบลา ป้องกันได้ง่าย ๆ

          การรักษาสุขอนามัยของตัวเองให้ดี ยังคงเป็นวิธีป้องกันการติดเชื้อไวรัสที่มีประสิทธิภาพสูง เช่นเดียวกับการป้องกันไวรัสอีโบลา ก็ควรปฏิบัติ ดังนี้

          1. พยายามหลีกเลี่ยงกลุ่มสุ่มเสี่ยงติดเชื้ออีโบลา โดยเฉพาะคนที่เดินทางมาจากประเทศแถบแอฟริกา

          2. ไม่รับประทานอาหารป่า โดยเฉพาะค้างคาว หรือลิง

          3. รับประทานอาหารปรุงสุก

          4. หลีกเลี่ยงการสัมผัสผู้ที่มีอาการไข้ หรือป่วย รวมทั้งเลี่ยงการสัมผัสเลือดและของเหลวจากร่างกายผู้ป่วย รวมทั้งวัตถุที่ปนเปื้อนของเหลวจากร่างกายของผู้ป่วย

          5. ล้างมือบ่อย ๆ

          6. สวมหน้ากากอนามัย

          7. รักษาระยะห่างทางสังคม

               - Social Distancing ต้องทำยังไงบ้าง ส่องวิธีหนีห่าง COVID-19 เมื่ออยู่ในสังคม

วัคซีนอีโบลา ตัวช่วยที่ยังไม่สมบูรณ์

          ปัจจุบันมีวัคซีนอีโบลาเพียงชนิดเดียว สำหรับป้องกันไวรัสอีโบลาสายพันธุ์ ZEBOV เพียงสายพันธุ์เดียว โดยวัคซีนดังกล่าวเพิ่งได้รับการรับรองตามระเบียบที่ถูกต้องเมื่อปี 2562 ดังนั้นการกระจายวัคซีนไปยังประชากรกลุ่มเสี่ยงจึงยังทำได้ไม่ทั่วถึงทุกพื้นที่ แต่จะใช้ในบุคลากรทางการแพทย์และประชาชนในพื้นที่ระบาด ยังไม่มีใช้ในคนทั่วไป

          นอกจากนี้ วัคซีนยังไม่สามารถป้องกันไวรัสอีโบลาได้ครบทุกสายพันธุ์ ดังนั้นจึงไม่อาจกล่าวได้ว่า เราสามารถป้องกันโรคอีโบลาได้ 100%

สถานการณ์ในไทย

          สำหรับประเทศไทย ยังไม่พบคนป่วยอีโบลา อีกทั้งยังมีความเสี่ยงในการระบาดของโรคอีโบลาค่อนข้างต่ำ เนื่องจากยังไม่มีเที่ยวบินตรงจากประเทศในกลุ่มแอฟริกามายังไทย ประชากรในประเทศกลุ่มเสี่ยงอีโบลาที่จะเดินทางเข้าประเทศไทยได้จึงต้องผ่านด่านคัดกรองจากประเทศอื่น ๆ ก่อนมาถึงไทย และในประเทศไทยก็มีการคัดกรองผู้เดินทางมาจากต่างประเทศอย่างเข้มงวด โดยเฉพาะหากพบว่าเดินทางมาจากประเทศกลุ่มเสี่ยง ก็จะมีการตรวจสุขภาพก่อนอนุญาตให้เข้ามาในราชอาณาจักร

          นอกจากนี้ อีโบลายังเป็นโรคติดต่ออันตราย ตามประกาศของคณะกรรมการโรคติดต่อแห่งชาติอีกด้วย

               - รู้จักโรคติดต่ออันตราย มีโรคอะไรบ้าง