กระวาน อีกหนึ่งเครื่องเทศที่ช่วยเพิ่มเติมรสชาติอาหาร แถมพ่วงด้วยสรรพคุณดี ๆ ของสมุนไพรไทย ที่รู้แล้วต้องร้องว้าว
เครื่องเทศ หนึ่งในเคล็ดลับเพิ่มเติมความอร่อยให้กับอาหารหลากหลาย ที่เราอาจจะพอได้ทราบกันแล้วว่าเจ้าเครื่องเทศที่เราใส่ลงไปในอาหารบางอย่างเนี่ย มีสรรพคุณทางยาและประโยชน์ต่อสุขภาพของเราอย่างมากมาย และวันนี้เราก็จะหยิบเอาเครื่องเทศอีกชนิดหนึ่งอย่าง กระวาน ที่ว่ากันว่าเต็มไปด้วยสรรพคุณ มากะเทาะเปลือกเผยความเด็ดดวงของคุณค่าที่ดีเยี่ยมกันค่ะ เห็นว่าเป็นเพียงแค่สมุนไพรเม็ดเล็ก ๆ แต่ก็อย่าสบประมาทประโยชน์ของกระวานเลยเชียวนะ
กระวาน เป็นหนึ่งในสมุนไพรที่มีคุณค่าทางอาหารสูง อุดมไปด้วยแร่ธาตุและวิตามินหลากหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็น แคลเซียม ฟอสฟอรัส หรือธาตุเหล็ก ซึ่งตามที่กองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข รายงานไว้ ลูกกระวาน 100 กรัม มีคุณค่าทางโภชนาการดังนี้
- พลังงาน 254 กิโลแคลอรี
- โปรตีน 9.5 กรัม
- ไขมัน 6.3 กรัม
- คาร์โบไฮเดรต 39.7 กรัม
- แคลเซียม 16 กรัม
- ฟอสฟอรัส 23 มิลลิกรัม
- ธาตุเหล็ก 12.6 มิลลิกรัม
นอกจากนี้ลูกและเมล็ดของต้นกระวานก็ยังมีกลิ่นคล้ายการบูร รวมทั้งรสชาติก็ยังเผ็ดร้อน จึงนิยมนำมาทำเป็นอาหารมากมายเช่น แกงเผ็ด แกงมัสมั่น หรือใช้แต่งกลิ่น แต่งสีของเหล้า ขนมปัง เค้ก คุกกี้ แฮม และอื่น ๆ
กระวาน กับลักษณะทางพฤกษศาสตร์
กระวานเป็นพืชล้มลุก มีเหง้า ความสูงสุดประมาณ 2 เมตร ลักษณะต้นเป็นกาบใบหุ้มซ้อนกัน จึงทำให้ดูคล้ายลำต้น เป็นพืชใบเดี่ยว ใบแคบยาว ขอบขนาน มีขนาดยาว 15-25 ซม. ปลายใบแหลม ช่อดอกจะออกจากเหง้าชูและขึ้นมาเหนือพื้นดิน เป็นรูปทรงกระบอก ยาว 6-15 ซม. ก้านของช่อดอกยาว 5-15 ซม. ใบประดับสีเหลืองนวล กลีบดอกสีเหลือง เป็นหลอดแคบ
ลักษณะผลมีสีนวล และค่อนข้างกลม ภายในผลแบ่งออกเป็น 3 พู ผลอ่อนจะมีขนและจะร่วงไปเมื่อผลแก่ เมล็ดมีขนาดเล็ก โดยเมล็ดอ่อนจะมีสีขาวและมีเยื่อหุ้ม เมื่อแก่จัดจะเปลี่ยนเป็นสีดำ นอกจากนี้ผลและเมล็กของกระวานยังมีกลิ่นหอมคล้ายการบูรอีกด้วย
กระวาน สรรพคุณทางยาแน่นเอี้ยด เต็มเปี่ยมด้วยคุณค่า
ตั้งแต่รากจนถึงปลายยอดของต้นกระวาน สามารถนำมาใช้ในการรักษาอาการป่วยต่าง ๆ ได้แทบจะทุกส่วนเลยล่ะค่ะ ซึ่งสรรพคุณที่เด็ด ๆ ของกระวานมีดังนี้ค่ะ
ราก - นำมาต้มดื่มจะช่วยในการฟอกเลือด ขับลม รักษาโรครำมะนาด และละลายเสมหะ
หัวและหน่อ - ใช้ในการขับพยาธิในเนื้อให้ออกมา นอกจากนี้ยังสามารถรับประทานคู่กับน้ำพริกได้อีกด้วย
เปลือก - แก้ไข้ แก้อาการผอมและตัวเหลือง รักษาโรคผิวหนังบางชนิด ขับเสมหะ บำรุงธาตุ
แก่น - รักษาอาการโลหิตเป็นพิษ
ใบ - ขับลม แก้อาการจุกเสียดแน่นอนท้อง ท้องเฟ้อ บำรุงธาตุ บำรุงร่างกาย และรักษาอาการโรครำมะนาด
กระพี้ - รักษาโรคผิวหนังบางชนิด และบำรุงโลหิต
ลูกกระวาน - ผลแก้ของกระวานมีฤทธิ์ช่วยขับลม และช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย ช่วยขับเลือดเสีย บำรุงธาตุ ช่วยให้เจริญอาหาร รักษาโรครำมะนาด แก้อาการจุกเสียดแน่นอนท้อง แก้ท้องเฟ้อ
เมล็ด - แก้อาการอาหารไม่ย่อย แก้อาการท้องผูก บำรุงธาตุ
นอกจากนี้ยังมีการศึกษาจากคณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณี พบว่า เหง้าของกระวานอบแห้งนั้นสามารถช่วยยับยั้งแบคทีเรียบางชนิดอย่าง สแตฟิโลค็อกคัส ออเรียส (Staphylococcus aureus) อีโคไล (E.coli) และเชื้อราแคนดิดา (Candida albicans) สามารถช่วยลดการบีบตัวของลำไส้ นอกจากนี้ยังมีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระอีกด้วยค่ะ
ข้อควรระวังในการใช้กระวาน
เรื่องของอันตรายของกระวานนั้น ยังไม่มีการศึกษาใดพบว่าการใช้กระวานจะทำให้เกิดผลข้างเคียงอันไม่พึงประสงค์ แต่ก็ควรระมัดระวังในการใช้ เพราะน้ำมันหอมระเหยในกระวานก็มีสารบางชนิดที่หากสะสมในร่างกายมากเกินไปอาจจะทำให้เกิดผลเสียกับร่างกายในระยะยาวได้ค่ะ
ได้เห็นประโยชน์ดี ๆ ของกระวานกันไปแล้ว ใครที่ชอบเขี่ยลูกกระวานในอาหารทิ้งเวลารับประทานอาหารก็เปลี่ยนความคิดเสียใหม่ หันมารับประทานเข้าไปกันดีกว่า เพื่อที่จะได้รับประโยชน์ของกระวานกันอย่างเต็มที่ แต่ก็ควรจะรับประทานควบคู่กับอาหารที่ดีมีประโยชน์ด้วย สุขภาพจะได้ยิ่งดี๊ดี
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
ศูนย์สนเทศภาคเหนือ สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
สาขาเทคโนโลยีทางการศึกษา สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) กระทรวงศึกษาธิการ
