โรคฉี่หนู โรคร้ายที่มาในช่วงฝนตกและน้ำท่วมขัง

           โรคฉี่หนู หรือ ไข้ฉี่หนู หรือโรคเลปโตสไปโรซิส (Leptospirosis) เป็นโรคระบาดในคน พบได้บ่อยในช่วงที่มีฝนตก หรือในพื้นที่น้ำท่วมขัง หากรักษาไม่ทันอาจเสียชีวิตได้

           - ผู้ที่อยู่ในพื้นที่น้ำท่วมขัง ต้องเดินย่ำน้ำ ลุยน้ำท่วม

           - ผู้ที่อยู่ในบ้านที่มีหนูมาก

           - เกษตรกร ชาวนา ชาวสวน

           - คนทำงานในฟาร์มเลี้ยงสัตว์ ปศุสัตว์ ประมง

           - สัตวแพทย์ แพทย์ เจ้าหน้าที่ในห้องทดลอง

           - คนงานในเหมืองแร่ โรงฆ่าสัตว์


           - กลุ่มผู้เล่นกิจกรรมทางน้ำ เช่น การว่ายน้ำ การเล่นเรือแคนู วินด์เซิร์ฟ สกีน้ำ ไตรกีฬา ฯลฯ

โรคฉี่หนู อาการเป็นอย่างไร

อาการของผู้ติดเชื้อ โรคฉี่หนู มี 2 แบบ คือ

           - ระยะเชื้อเข้ากระแสเลือด (Leptospiremic Phase) จะมีอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ รู้สึกหนาวสั่น ปวดศีรษะบริเวณหน้าผาก หรือปวดหลังเบ้าตา ปวดเมื่อยกล้ามเนื้ออย่างรุนแรง โดยโรคฉี่หนูนี้จะต่างจากโรคอื่นตรงที่จะปวดบริเวณน่อง โคนขา หลัง และหน้าท้องด้วย นอกจากนี้อาจมีอาการเจ็บคอ ไอ เจ็บหน้าอก ผื่น สับสน ไอเป็นเลือด มีไข้

           อาการแสดงที่อาจตรวจพบ ได้แก่ มีเยื่อบุตาแดง ต่อมน้ำเหลืองโต คอแดง กดเจ็บบริเวณกล้ามเนื้อ ตับ-ม้ามโต อาจพบอาการดีซ่านได้เล็กน้อย มีจ้ำเลือดตามผิวหนัง บางรายมีผื่นตามตัว ซึ่งอาการในระยะนี้จะหายไปได้เองภายใน 1 สัปดาห์ และจะไม่มีอาการอยู่ช่วงหนึ่งนาน 1-3 วัน ก่อนจะเข้าสู่ระยะที่สอง คือ "ระยะมีเชื้อในปัสสาวะ"

           - ระยะมีเชื้อในปัสสาวะ (Leptospiruric Phase) หรือระยะร่างกายสร้างภูมิคุ้มกัน ซึ่งมีอาการจำเพาะและความรุนแรงน้อยกว่าระยะแรก ผู้ป่วยราวร้อยละ 15 จะมีอาการแสดงออกถึงภาวะเยื่อหุ้มสมองอักเสบแบบไร้เชื้อ แต่ส่วนใหญ่จะพบในเด็ก และเป็นเพียงไม่กี่วัน หรือนานเป็นสัปดาห์ จากนั้นจะเกิดภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ เช่น ม่านตาอักเสบ จอตาอักเสบ ซึ่งมักเป็นหลังอาการเริ่มแรกของโรคนานหลายเดือน และคงอยู่ได้นานเป็นปี

2. แบบติดเชื้อรุนแรง (Severe Leptospirosis) หรือแบบที่มีอาการเหลือง

           โรคเลปโตสไปโรซิสรุนแรง หรือกลุ่มอาการเวล (Weil\'s Syndrome) พบในกลุ่มที่ได้รับเชื้อในซีโรวาร์ อิกเทอโรฮีมอราเจียอี/โคเปนเฮเกน ซึ่งอาการเริ่มแรกจะไม่ต่างจากโรคฉี่หนูที่ไม่รุนแรง แต่ไม่มีลักษณะอาการที่แบ่งออกเป็น 2 ระยะชัดเจน โดยอาการรุนแรง หรืออาการเหลือง จะแสดงออกมาใน 4-9 วัน หลังจากเริ่มมีอาการ โดยกลุ่มคนไข้ที่ติดเชื้อรุนแรง มีอัตราการเสียชีวิตอยู่ประมาณร้อยละ 5-15

           ทั้งนี้ เชื้อต่าง ๆ จะเข้าไปอยู่ในบริเวณที่ร่างกายไม่มีภูมิคุ้มกัน เช่น ลูกตา จะทำให้มีอาการตาอักเสบแดง ตาเหลือง น้ำตาไหล สู้แสงไม่ได้ นอกจากนี้ยังมีอาการอื่น ๆ คือ

           - มีอาการเพ้อ ไม่รู้สึกตัว หากเชื้อเข้าไปอยู่ในสมอง

           - หากเชื้ออยู่ในท่อไต จะทำให้ไตวายเฉียบพลันได้

           - เกิดผื่น เช่น ลมพิษ ผื่นแดง

           - กล้ามเนื้อที่น่องกดเจ็บอย่างรุนแรง

           - มีอาการดีซ่าน คือ ผิวหนังจะมีสีเหลืองมาก ตับโต ประมาณร้อยละ 20 ของผู้ติดเชื้อมีอาการม้ามโตร่วมด้วย

           - มีอาการทางปอด คือ ไอ มีเสมหะปนเลือด เจ็บหน้าอก หอบเหนื่อย จนถึงระบบหายใจล้มเหลว

           - มีความผิดปกติของระบบการแข็งตัวของเลือด ซึ่งอาการมีตั้งแต่แบบเล็กน้อย เช่น มีเลือดกำเดา จ้ำเลือดตามผิวหนัง ไปจนถึงอาการรุนแรง เช่น เลือดออกในทางเดินอาหาร เลือดออกในช่องเยื่อหุ้มสมอง เป็นต้น

           - อาการอื่น ๆ เช่น กล้ามเนื้อลายสลายตัว เม็ดเลือดแดงแตก เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ตับอ่อนอักเสบรุนแรง ภาวะการทำงานของอวัยวะล้มเหลวหลายระบบ เป็นต้น

โรคฉี่หนู วินิจฉัยได้อย่างไร

           ผู้ป่วยที่มีอาการไข้ขึ้นสูง ปวดกล้ามเนื้อ และเป็นกลุ่มเสี่ยง คือ อยู่ในบริเวณน้ำท่วมขัง เล่นน้ำหรือย่ำน้ำในช่วงนี้ ควรรีบพบแพทย์ทันที เพื่อให้ตรวจและวินิจฉัยอย่างถูกต้อง เนื่องจากผู้ป่วยโรคฉี่หนูส่วนใหญ่ที่เสียชีวิต มักจะไม่ได้รับการรักษาโรคฉี่หนูอย่างทันท่วงที เนื่องจากคิดว่าเป็นไข้หวัดธรรมดา

โรคฉี่หนู รักษาหายไหม อันตรายหรือเปล่า

          โรคฉี่หนู สามารถรักษาได้ด้วยยาปฏิชีวนะอย่างยาเพนิซิลลิน หรือดอกซีไซคลิน ซึ่งควรให้ยารักษาโดยเร็วที่สุด ไม่ควรเกิน 4 วัน หลังจากมีอาการ และควรให้ยาติดต่อกันอย่างน้อย 7 วัน นอกจากนี้หากมีไข้ ปวดกล้ามเนื้อ สามารถรับประทานยาแก้ปวดไอบูโพรเฟนหรือพาราเซตามอลก็ได้ แต่ถ้ามีอาการรุนแรง แพทย์จะให้พักรักษาตัวที่โรงพยาบาล และฉีดยาปฏิชีวนะเข้ากระแสเลือดโดยตรง ทั้งนี้ ผู้ป่วยโรคนี้จะมีอยู่ประมาณร้อยละ 5-15 ที่ติดเชื้อรุนแรงจนทำให้เสียชีวิตได้

โรคฉี่หนู ป้องกันอย่างไร

การป้องกันโรคฉี่หนูสามารถทำได้โดย

            1. กำจัดหนูในบริเวณสถานที่อยู่อาศัย

            2. หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสัตว์ที่เป็นพาหะของโรคฉี่หนู รวมทั้งการสัมผัสปัสสาวะโค กระบือ หนู สุกร

            3. หลีกเลี่ยงการทำงานในน้ำ หรือต้องลุยน้ำ ลุยโคลน เป็นเวลานาน ๆ

            4. หลีกเลียงการว่ายน้ำที่อาจจะมีเชื้อโรคปนเปื้อนอยู่

            5. ไม่ใช้น้ำจากแหล่งที่ต้องสงสัยว่าอาจปนเปื้อนเชื้อโรค

            6. หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่วางทิ้งไว้ค้างคืนโดยไม่มีภาชนะปกปิด

            7. เกษตรกร หรือคนทำงานปศุสัตว์ ที่ต้องย่ำในน้ำ ควรสวมชุดป้องกัน เช่น รองเท้าบูต ถุงมือ ถุงเท้า เสื้อผ้า ให้เรียบร้อย

            8. ทำความสะอาดร่างกายโดยเร็ว หากเดินลงไปในแหล่งน้ำที่สงสัยว่าอาจปนเปื้อนเชื้อ

          เชื้อโรคมักอยู่ในแหล่งที่มีน้ำขังและสกปรก ดังนั้นเราควรพยายามหลีกเลี่ยงสิ่งเหล่านี้ หรือถ้าเลี่ยงไม่ได้ก็ต้องเตรียมอุปกรณ์ป้องกันตัวให้พร้อม เพื่อไม่ให้เชื้อโรคทำอันตรายเราได้