ติดโควิดแต่ไม่มีเตียงทำยังไง รวมวิธีดูแลรักษาโควิดเบื้องต้น เมื่อจำเป็นต้องกักตัวที่บ้าน

          สถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด 19 ค่อนข้างตึงเครียดทีเดียว เมื่อยอดผู้ติดเชื้อเพิ่มสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะในพื้นที่ กทม. ที่ผู้ติดเชื้อจำนวนไม่น้อยประสบปัญหาไม่มีเตียงโรงพยาบาลเพื่อพักรักษาตัว จึงต้องกักตัวรอเตียงอยู่ที่บ้านหรือหอพักของตัวเอง ซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการแพร่กระจายของเชื้อโรคไปยังบุคคลอื่นที่อยู่ในบ้าน-ในหอเดียวกัน

          แล้วถ้าเราเป็นหนึ่งในผู้ป่วยโควิดที่เจอปัญหานี้ เราต้องทำอะไรบ้าง จะสามารถรักษาอาการโควิดเบื้องต้นได้อย่างไร แล้วควรปฏิบัติตัวอย่างไรดี เพื่อไม่ให้คนในครอบครัวสัมผัสเชื้อไวรัส ตามมาอ่านคำแนะนำได้เลย

          หลายคนอาจสงสัยว่า กรณีที่เราติดเชื้อแต่ไม่มีอาการ จะสามารถพักรักษาตัวอยู่ในบ้านได้ไหม เหมือนกับผู้ติดเชื้อในต่างประเทศที่ส่วนใหญ่ก็พักรักษาตัวอยู่ในบ้านจนหายกลับมาเป็นปกติ

          ประเด็นนี้ต้องบอกว่า ตามข้อกำหนดเดิมคือ ทุกคนที่ติดเชื้อแม้จะไม่มีอาการจำเป็นต้องเข้ารักษาในโรงพยาบาล เพื่อป้องกันไม่ให้เชื้อแพร่กระจาย ถึงแม้ว่าผู้ป่วยบางคนจะไม่แสดงอาการ แต่ก็อาจมีอาการแทรกซ้อน เช่น ปอดบวม วันใดวันหนึ่งขึ้นมาได้อย่างรวดเร็ว จึงควรอยู่ในความดูแลของแพทย์และเจ้าหน้าที่ หากเกิดกรณีเชื้อลงปอดหรือทรุดหนักจะได้รักษาได้อย่างทันท่วงที

          อย่างไรก็ตาม เนื่องจากมีผู้ติดเชื้อจำนวนมากอาจทำให้เจ้าหน้าที่ไม่สามารถจัดระบบและส่งตัวเข้าพักในโรงพยาบาล โรงพยาบาลสนาม หรือ Hospitel ได้ทัน ดังนั้น หากใครมีผลตรวจยืนยันการติดเชื้อไวรัสโคโรนา และยังไม่มีเตียง ให้รีบดำเนินการดังนี้

1. เตรียมเอกสารสำคัญต่าง ๆ เช่น บัตรประจำตัวประชาชน และเอกสารรับรองผลว่าติดเชื้อโควิด หากไม่มีผลการตรวจยืนยันว่าติดเชื้อ โรงพยาบาลที่จะเข้ามาช่วยเหลือจะไม่สามารถรับตัวไปรักษาได้

2. โทร. เข้าสายด่วนเฉพาะกิจเพื่อประสานหาเตียงได้ที่

• เบอร์โทร. 1330 สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ หรือ
• เบอร์โทร. 1668 กรมการแพทย์ หรือ
• เบอร์โทร. 1669 สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ หรือ
• ใช้แอปพลิเคชันไลน์ "สบายดีบอต" (@sabaideebot)

          โดยแจ้งรายละเอียดการเข้ารับการรักษาและเบอร์โทรศัพท์ของตัวเองให้หน่วยงานรับเรื่องไว้ ทั้งนี้ ถ้าโทร. ไปแล้วครั้งหนึ่ง และอยู่ระหว่างรอประสานหาเตียง ไม่จำเป็นต้องโทร. ไปสายด่วนอื่น ๆ ซ้ำนะคะ เพราะจะทำให้ข้อมูลซ้ำซ้อนกัน

3. หากทางโรงพยาบาล ทั้งโรงพยาบาลสนาม หรือหอผู้ป่วยเฉพาะกิจต่าง ๆ มีเตียงว่างเพียงพอที่สามารถรองรับได้ ก็จะส่งรถพยาบาลมารับตัวไปเข้ารับการรักษาทันที แต่หากยังไม่มีเตียงให้รออยู่ที่บ้าน โดยเจ้าหน้าที่จะโทร. มาสอบถามอาการเป็นระยะระหว่างรอการเคลื่อนย้าย

ภาพจากศูนย์ข้อมูล COVID-19 รวบรวมโดยชมรมอัสสัมชัญอาสาพัฒนา

• เมื่อตรวจพบว่ามีเชื้อ โดยหลักการแล้วตรวจที่ไหน โรงพยาบาลนั้นจะหาเตียงให้ก่อน 
• หากโรงพยาบาลไม่มีเตียงก็จะหาเตียงในโรงพยาบาลเครือข่าย 
• ถ้าโรงพยาบาลเครือข่ายไม่มีเตียง ก็หานอกเครือข่ายผ่านศูนย์ประสานจัดหาเตียง
  
  ทั้งนี้ ยังต้องแบ่งตามอาการป่วย ณ ขณะนั้นด้วย ดังนี้

• เป็นผู้ป่วยไม่มีอาการ 
• มีไข้ หรือวัดอุณหภูมิร่างกายได้ 37.5 องศาเซลเซียสขึ้นไป
• ไอ มีน้ำมูก เจ็บคอ
• ไม่ได้กลิ่น ลิ้นไม่รับรส ตาแดง ผื่น
• ถ่ายเหลว
• ไม่มีอาการหายใจเร็ว
• ไม่มีอาการหายใจเหนื่อย
• ไม่มีอาการหายใจลำบาก
• ไม่มีปอดอักเสบ
• ไม่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการเป็นโรครุนแรง / โรคร่วมสำคัญ

• เป็นผู้ป่วยที่มีอาการหอบเหนื่อย หายใจลำบาก พูดไม่เป็นประโยค แน่นหน้าอกตลอดเวลา หายใจแล้วเจ็บหน้าอก
• ซึม เรียกไม่รู้ตัว ตอบสนองช้า
• เอกซเรย์พบปอดอักเสบรุนแรง หรือมีภาวะปอดบวม (ความอิ่มตัวของเลือดน้อยกว่า 96% หรือความอิ่มตัวของเลือดลดลงมากกว่า 3% ของค่าที่วัดได้ครั้งแรกหลังออกแรง (Exercise - induced Hypoxemia)

• ต้องมีอายุน้อยกว่า 60 ปี 
• เป็นผู้ป่วยโควิดที่ไม่มีอาการ 
• มีสุขภาพร่างกายแข็งแรง 
• อยู่คนเดียว หรือมีผู้อยู่ร่วมที่พักไม่เกิน 1 คน
• ไม่มีภาวะอ้วน (ภาวะอ้วน หมายถึง ดัชนีมวลกายมากกว่า 30 กก./ม.2 หรือน้ำหนักตัวมากกว่า 90 กก.)
• ไม่ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) โรคไตเรื้อรัง (CKD) โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคหลอดเลือดสมอง โรคเบาหวานที่ควบคุมไม่ได้ และโรคอื่น ๆ ตามดุลยพินิจของแพทย์
• ผู้ป่วยต้องยินยอมแยกตัวในที่พักของตนเองอย่างเคร่งครัด 

• โรงพยาบาลจะแจกปรอทวัดไข้ เครื่องวัดปริมาณออกซิเจนในเลือด ให้วัดผลวันละ 2 ครั้ง และรายงานผลให้แพทย์ทราบ
• หากแพทย์สงสัยสามารถสั่งให้ผู้ป่วยวัดใหม่ได้ เช่น สั่งให้ออกกำลังกายก่อนวัดปริมาณออกซิเจน ถ้าลดลงอาจจะส่งผลต่อการทำงานของปอด หรือมีอาการอื่นที่น่าสงสัยอาจจะสั่งให้รถพยาบาลมารับไปเอกซเรย์ปอดเพิ่มเติม
• แพทย์ติดต่อสอบถามอาการจากผู้ป่วยวันละ 2 ครั้ง ผ่านโทรศัพท์หรือวิดีโอคอล  
• หากไม่มีอาการและไม่ใช่กลุ่มเสี่ยง แพทย์อาจจะสั่งจ่ายยาฟ้าทะลายโจรให้กินที่บ้าน และให้ยาพื้นฐานอื่น ๆ
• สำหรับผู้ป่วยที่ไม่มีอาการ แต่เป็นกลุ่มเสี่ยง หรือผู้ป่วยที่ไม่ใช่กลุ่มเสี่ยงแต่เริ่มแสดงอาการ แพทย์จะสั่งจ่ายยาฟาวิพิราเวียร์ให้กินที่บ้าน  
• โรงพยาบาลจะจัดส่งอาหารให้ผู้ป่วยถึงบ้านครบ 3 มื้อ
• ถ้ามีอาการทรุดลง โรงพยาบาลจะรีบประสานหาเตียงและส่งรถพยาบาลมารับไปรักษาตัวโดยเร็ว

          ผู้ป่วยควรวัดอุณหภูมิร่างกาย และวัดระดับออกซิเจนของตัวเองทุกวัน และถ้ามีอาการอื่น ๆ ที่ไม่รุนแรงร่วมด้วยก็สามารถดูแลตัวเองเบื้องต้นได้ ดังนี้

หากมีไข้ขึ้นสูงกว่า 37.5 องศาเซลเซียส

• รับประทานยาพาราเซตามอล 500 มิลลิกรัม ครั้งละ 1 เม็ด ทุก 4-6 ชั่วโมง หรือกินตามน้ำหนัก โดยสามารถกินได้ 10-15 มิลลิกรัม ต่อ​น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม แต่ห้ามเกิน 1,000 มิลลิกรัมต่อครั้ง แต่ถ้าแพ้ยาพาราเซตามอลให้เช็ดตัวแทน
• ไม่ควรรับประทานยาแอสไพริน ไอบูโพรเฟน ยากลุ่ม NSAID อื่น ๆ เพราะอาจส่งผลกระทบต่ออาการโควิด 19
• เช็ดตัวบ่อย ๆ เพื่อลดไข้
• ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอ 1.5-2 ลิตรต่อวัน
• นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอจะช่วยให้ร่างกายฟื้นตัวเร็วขึ้น

หากมีอาการไอ เจ็บคอ

• รับประทานยาแก้ไอ หรือยาอมบรรเทาอาการไอ
• จิบน้ำผึ้งผสมน้ำอุ่น
• ควรนอนตะแคง หรือนอนหมอนสูง

หากมีอาการหวัด คัดจมูก หายใจไม่สะดวก

• ทุบหอมแดงใส่ผ้าวางไว้บนหน้าอกขณะนอนแล้วสูดดม ไอระเหยของหอมแดงจะช่วยบรรเทาอาการคัดจมูก น้ำมูกไหลได้ แต่ไม่ควรวางทิ้งไว้ทั้งคืน เพราะน้ำจากหอมแดงอาจไหลลงมาที่บริเวณหน้าอก ทำให้เกิดการระคายเคืองและแสบร้อน
• หายใจช้า ๆ ลึก ๆ ทางจมูกและปาก เหมือนกำลังจะเป่าเทียน
• นั่งตัวตรง ไม่นั่งหลังค่อม ผ่อนคลายบริเวณหัวไหล่
• เอนตัวมาข้างหน้าเล็กน้อย โดยใช้มือวางบนหน้าขาทั้งสองข้าง และหายใจลึก ๆ ยาว ๆ

หากมีอาการท้องเสีย อาเจียน

• งดอาหารประเภทนม โยเกิร์ต ผลไม้สด และอาหารย่อยยาก
• ชงเกลือแร่ ORS จิบเรื่อย ๆ ทั้งวัน เพื่อไม่ให้ร่างกายขาดน้ำและแร่ธาตุ (กรณีมีปัญหาโรคไตและโรคหัวใจควรปรึกษาแพทย์ก่อน)
• ถ้ารับประทานอาหารไม่ได้ ให้พยายามรับประทานน้อย ๆ แต่บ่อย ๆ

หากสงสัยว่าโควิดลงปอดหรือยัง ?

          ให้เช็กตัวเองดังนี้

• ทำกิจกรรมตามปกติแล้วรู้สึกเหนื่อยเร็วกว่าเดิม หรือมีอาการแน่นหน้าอก เหนื่อยหอบ หายใจลำบากมากขึ้น
• ใช้เครื่องตรวจวัดระดับออกซิเจนในเลือดที่ปลายนิ้ว (Pulse Oximeter) หากมีปริมาณออกซิเจนในเลือดต่ำกว่า 96% จะแสดงถึงความผิดปกติที่ปอด 
• ทดลองเดินเร็ว ๆ เป็นเวลา 6 นาที หากมีภาวะปอดอักเสบ จะรู้สึกเหนื่อยง่าย รวมทั้งระดับออกซิเจนในเลือดอาจลดต่ำลงเหลือน้อยกว่า 96%
• ทดสอบด้วยการออกกำลังกายด้วยการลุก-นั่ง 1 นาที แล้วลองวัดออกซิเจน ถ้าตกลงเกิน 3% หรือถ้าวัดชีพจรแล้วเกิน 120 ครั้ง/นาที หรือคนไข้หายใจหอบเหนื่อยมาก พูดเป็นคำไม่ได้ แสดงว่าน่าจะมีปัญหาในปอด ทำให้ออกซิเจนไม่พอ
• ถ้ามีอาการดังกล่าว ให้นอนคว่ำ เพื่อให้เนื้อปอดส่วนหลังที่ถูกหัวใจกดทับขยายได้ดีขึ้น การแลกเปลี่ยนก๊าซของปอดดีขึ้น ระบายเสมหะได้ดีขึ้น ถ้านอนคว่ำไม่ได้ เช่น มีภาวะอ้วนหรือตั้งครรภ์ ให้นอนตะแคงเอาด้านซ้ายลง
• ถ้าอยู่ในท่านอนนาน ๆ ให้ขยับขาบ่อย ๆ เพื่อป้องกันการเกิดลิ่มเลือด

• สำหรับคนติดเชื้อโควิดที่มีอาการไข้ หวัด เจ็บคอ ครั่นเนื้อครั่นตัว และไอ สามารถใช้ฟ้าทะลายโจรได้ โดยรับประทานสารสกัดฟ้าทะลายโจรที่มีแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) ในปริมาณ 180 มิลลิกรัมต่อวัน แบ่งกินวันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร ติดต่อกันเป็นเวลา 5 วัน และไม่เกินนี้ 
• ในเด็กโตอาจพิจารณาให้ใช้ฟ้าทะลายโจร ขนาด 3-3.5 มิลลิกรัม ต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมต่อวัน โดยแบ่งให้กินวันละ 3-4 ครั้ง และเด็กที่มีน้ำหนักตัว 50 กิโลกรัมขึ้นไป ให้ใช้ขนาดเท่ากับผู้ใหญ่
• ห้ามใช้ฟ้าทะลายโจรในกลุ่มหญิงตั้งครรภ์ หญิงให้นมบุตร ผู้ที่มีความดันต่ำ ผู้ที่แพ้ฟ้าทะลายโจร คนที่มีปัญหาเรื่องตับ เป็นต้น

• รับประทานอาหารให้เพียงพอ ถ้าสามารถรับประทานได้
• ถ้ารับประทานอาหารไม่ได้ ให้ดื่มน้ำให้มาก ๆ หรือดื่มน้ำเกลือแร่ ถ้าไม่มีให้ผสมเกลือ 1 ช้อนชา กับน้ำตาล ลงในน้ำแล้วดื่มได้
• ห้ามขาดยารักษาโรคประจำตัวเด็ดขาด
• หากมีอาการเหนื่อยมาก ไม่ควรเข้าห้องน้ำ เพราะการเบ่งถ่ายและลุกนั่งอาจทำให้เป็นลมหมดสติ ควรหากระโถนมาใช้ข้างเตียง
• คนที่มีค่าออกซิเจนต่ำ หากท้องผูกควรกินยาระบายและดื่มน้ำมาก ๆ ไม่ควรเบ่งถ่าย ซึ่งจะทำให้หน้ามืดได้
• เมื่อจะเข้าห้องน้ำไม่ควรล็อกประตู และควรบอกให้คนในครอบครัวทราบด้วย
• หมั่นติดต่อกับครอบครัว ญาติ เพื่อน ๆ เพื่อแจ้งอาการสม่ำเสมอ

          ไม่คลุกคลีใกล้ชิดกับสมาชิกในครอบครัว โดยเฉพาะเด็ก ผู้สูงอายุ และผู้ป่วยเรื้อรัง หรือในกรณีที่จำเป็น ต้องสวมหน้ากากอนามัยตลอดเวลา โดยรักษาระยะห่างอย่างน้อย 2 เมตร รวมทั้งไม่อยู่ร่วมกับบุคคลอื่นในห้องที่มีเครื่องปรับอากาศ

          ผู้ป่วยควรแยกรับประทานอาหารโดยตักแบ่งมารับประทานในห้องส่วนตัว หรือหากรับประทานอาหารด้วยกันควรแยกรับประทานของตนเอง ไม่รับประทานอาหารร่วมสำรับเดียวกันหรือใช้ช้อนกลางร่วมกัน และรักษาระยะห่างระหว่างกันอย่างน้อย 2 เมตร

          กรณีมีคนจัดหาอาหารให้ หรือสั่งอาหารเดลิเวอรี่ ให้กำหนดจุดรับอาหารโดยเฉพาะ เพื่อหลีกเลี่ยงการพูดคุยหรือสัมผัสโดยตรง

• แยกซักเสื้อผ้า ผ้าขนหนู และเครื่องนอน ด้วยน้ำและสบู่หรือผงซักฟอก แล้วตากแดด
• แยกห้องน้ำ หรือในกรณีที่แยกไม่ได้ ต้องใช้ห้องน้ำร่วมกับผู้อื่น ควรเข้าเป็นคนสุดท้าย และเมื่อทำธุระส่วนตัวเรียบร้อยแล้ว ควรทำความสะอาดสุขภัณฑ์หลังใช้งานทุกครั้งด้วยน้ำยาฟอกขาวหรือผงซักฟอก และควรปิดฝาชักโครกก่อนกดน้ำเสมอ 
• หมั่นทำความสะอาดที่พักด้วยน้ำยาฟอกขาว 5% หรือเช็ดผิวสัมผัสด้วยแอลกอฮอล์ 70% 

          คัดแยกขยะของตัวเองไม่ให้ปะปนกับขยะของสมาชิกคนอื่นภายในบ้าน ดังนี้

• ขยะทั่วไป เช่น ถุงพลาสติก หรือภาชนะสำหรับใส่อาหารใช้แล้วทิ้ง ให้ทิ้งลงในถังขยะส่วนตัว ปิดปากถุงให้สนิททุกครั้ง
• ขยะติดเชื้อ ซึ่งเป็นขยะที่มีการปนเปื้อนของสารคัดหลั่ง เช่น หน้ากากอนามัย กระดาษทิชชู ในแต่ละวันให้เก็บรวบรวมใส่ถุงพลาสติก 2 ชั้น และเทน้ำยาฟอกขาว 2 ฝา เพื่อฆ่าเชื้อ มัดปากถุงให้แน่น จากนั้นก็นำไปทิ้งรวมกับขยะทั่วไปของตัวเองได้ แล้วล้างมือให้สะอาด

* หมายเหตุ : อัปเดตข้อมูลล่าสุดวันที่ 2 สิงหาคม 2564

ขอบคุณข้อมูลจาก
เฟซบุ๊กศูนย์ข้อมูล COVID-19
เฟซบุ๊กกรมอนามัย (1), (2)
เฟซบุ๊กกดดู รู้โรค
ไทยพีบีเอส
กระทรวงสาธารณสุข
เฟซบุ๊ก เราต้องรอด  
ชัวร์ก่อนแชร์ 
Rajavithi Hospital Channel
กรมการแพทย์ 
สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ 
เรื่องเล่าเช้านี้ 
นพ.ธนีย์ ธนียวัน ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคปอด ประเทศสหรัฐอเมริกา  
โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์
กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก