เช็กอาการหลังฉีดวัคซีนโควิด แบบไหนหายเองได้ หรืออันตรายต้องรีบหาหมอ !

          หลังฉีดวัคซีนโควิด 19 เรียบร้อยแล้ว เราควรนั่งรอดูอาการผิดปกติอย่างน้อย 30 นาที เนื่องจากการแพ้รุนแรงเกือบทุกกรณี มักเกิดขึ้นภายใน 15-30 นาที ซึ่งถ้าเกิดอาการขึ้นมา แพทย์จะฉีดยาแก้แพ้และให้รักษาอาการต่าง ๆ ได้อย่างทันท่วงที

          ก่อนอื่นต้องทำความเข้าใจก่อนว่า การฉีดวัคซีนโควิด 19, วัคซีนโรคอื่น ๆ, ยา หรือสารเคมีใด ๆ ที่ใช้กับร่างกาย ถือเป็นสิ่งแปลกปลอมที่ร่างกายไม่รู้จัก ดังนั้นสามารถเกิดปฏิกิริยาขึ้นได้ 2 แบบ คือ อาการไม่พึงประสงค์ และอาการแพ้ ซึ่งทั้ง 2 อาการมีความแตกต่างกัน ที่พบได้บ่อยคืออาการไม่พึงประสงค์ ไม่ใช่อาการแพ้วัคซีน

          นอกจากนี้ การแพ้วัคซีนอาจไม่ได้แพ้ตัวไวรัส แต่อาจแพ้องค์ประกอบอื่น ๆ ที่อยู่ในตัววัคซีนก็เป็นได้ เพราะในวัคซีนมีองค์ประกอบอื่น ๆ อีกหลายชนิดที่ใส่เข้ามา

           - ปวด บวม แดง คัน เจ็บ รู้สึกร้อนบริเวณที่ฉีด สามารถใช้ผ้าชุบน้ำเย็นประคบช่วยบรรเทาอาการได้

          - มีไข้ต่ำ ๆ ถือเป็นอาการปกติที่แสดงว่าร่างกายมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อวัคซีน  

          - อ่อนเพลีย เหนื่อย

          - ปวดกล้ามเนื้อ ปวดเมื่อยเนื้อตัว

          - ปวดศีรษะ

          - คลื่นไส้

          - อาเจียน

คำแนะนำ

1. หากมีอาการข้างเคียงเล็กน้อย เช่น มีผื่นเล็กน้อย ปวด มีไข้ หลังฉีดวัคซีน ครึ่งชั่วโมง - 2 ชั่วโมง อาการเหล่านี้จะค่อย ๆ ลดลง  

2. กรณีเป็นไข้ หรือปวดเมื่อยร่างกายจนทนไม่ไหว สามารถกินยาพาราเซตามอล ขนาด 500 มิลลิกรัม ครั้งละ 1 เม็ด และกินซ้ำได้ถ้าจำเป็น โดยเว้นระยะเวลาห่าง 6 ชั่วโมง และควรดื่มน้ำมาก ๆ เพื่อชดเชยน้ำที่ร่างกายสูญเสียไป บรรเทาอาการไข้ คลื่นไส้

3. ห้ามใช้ยาลดไข้ แก้ปวด คลายกล้ามเนื้อ แก้อักเสบกลุ่มเอ็นเสด (NSAIDs) ได้แก่

• ไอบูโพรเฟน (Ibuprofen) เช่น บรูเฟน (Brufen), บูเฟล็กซ์ (Buflex), นูโรเฟน (Nurofen), ไอบูแมน (Ibuman)
• อาร์คอกเซีย (Arcoxia) เช่น อิโทริคอกซิบ (Etoricoxib)
• ซีลีเบรกซ์ (Celebrex) เช่น เซเลโคซิบ (Celecoxib)    

          ทั้งนี้ การกินยาในกลุ่ม Brufen, Arcoxia, Celebrex ไม่ได้มีผลหรือเกี่ยวข้องต่อการรับวัคซีน แต่ไม่แนะนำให้ซื้อยาในกลุ่มดังกล่าวกินเอง เนื่องจากการมีไข้หลังรับวัคซีนบางครั้งอาจไม่ได้เกิดจากวัคซีน แต่อาจเจ็บป่วยด้วยโรคอื่น ๆ ได้ เช่น ไข้เลือดออก เป็นต้น

4. สำหรับคนที่มีไข้สูงมาก กินยาแล้วไข้ไม่ลด ให้รีบไปพบแพทย์เพื่อประเมินอาการ

5. หลังฉีดวัคซีนไปแล้วให้ดูอาการต่อเนื่องอีก 48-72 ชั่วโมง ซึ่งโดยปกติเมื่อผ่านไป 3 วัน โอกาสแพ้และผลข้างเคียงที่รุนแรงจากวัคซีนจะพบน้อยลงมาก แต่แพทย์ยังได้แนะนำให้สังเกตอาการต่อไปจนครบ 30 วัน

6. สำหรับผู้ที่มีประวัติแพ้ง่ายมาก่อน ควรติดตามสังเกตอาการมากกว่าคนที่ไม่มีประวัติแพ้มาก่อน

          สำหรับผลข้างเคียงที่รุนแรง หรือแพ้วัคซีนโควิด 19 จริง ๆ แล้วพบได้ค่อนข้างน้อยมาก ประมาณ 1 ในแสนโดส และมักเกิดขึ้นภายใน 30 นาทีแรกหลังฉีดวัคซีน แต่บางคนอาจเกิดอาการขึ้นหลังจากฉีดวัคซีนไปแล้วสักพักหนึ่ง โดยอาจมีอาการแสดงแตกต่างกันไป แต่เกิดขึ้นได้หลายอาการ เช่น 

     - มีไข้สูง 

     - ใจสั่น 

     - หนาวสั่น

     - หอบเหนื่อย 

     - แน่นหน้าอก หายใจไม่ออก 

     - มีจุดเลือดออกจำนวนมาก 

     - มีผื่นขึ้น คล้ายลมพิษ หรือเป็นตุ่มน้ำพอง

     - มีอาการบวม เช่น หน้าบวม คอบวม ปากบวม

     - อาเจียนไม่ต่ำกว่า 5 ครั้ง หรือท้องเสีย

     - ความดันโลหิตลดลง 

     - ปวดศีรษะรุนแรง 

     - ปวดข้อ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อรุนแรง

     - กล้ามเนื้ออ่อนแรง แขน-ขาชา

     - ใบหน้าเบี้ยว ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด

     - เกล็ดเลือดต่ำ

     - ชัก

          ถ้าใครมีอาการแพ้ชนิดรุนแรง (anaphylaxis) ดังที่กล่าวมาหลังฉีดวัคซีน ให้รีบไปพบแพทย์โดยเร็วที่สุด หรือติดต่อสถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ โทร. 1669 เพื่อรักษาในโรงพยาบาลด้วยการให้ยาฉีดที่เป็นอะดรีนาลิน หรือ อิพิเนฟริน และต้องปรึกษาแพทย์ก่อนฉีดวัคซีนในเข็มที่ 2 เนื่องจากอาจต้องเปลี่ยนชนิดของวัคซีน

          ในต่างประเทศพบเคสผู้ฉีดวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้า และจอห์นสัน แอนด์ จอห์นสัน ที่เป็นวัคซีนชนิดไวรัสเวกเตอร์ทั้งคู่ มีอาการลิ่มเลือดอุดตันชนิดพิเศษ หรือจริง ๆ ก็คือ ภาวะเกล็ดเลือดต่ำที่มีอาการหลอดเลือดอุดตัน ภายหลังได้รับวัคซีนโควิด 19 หรือเรียกว่าภาวะ VITT (Vaccine-induced immune thrombotic thrombocytopenia) ซึ่งจะแตกต่างกับภาวะลิ่มเลือดอุดตันทั่วไป คือ เกิดจากการตอบสนองภูมิต้านทานของร่างกาย บางครั้งถ้ารุนแรงเกินไปก็จะไปกระตุ้นเกล็ดเลือด ทำให้เกิดลิ่มเลือดอุดตันขึ้นมา แต่ถ้าเรารีบให้การวินิจฉัยรักษา ภาวะดังกล่าวรักษาได้  

          ทั้งนี้ อุบัติการณ์ของภาวะ VITT อยู่ที่ 1:125,000 ถึง 1:1,000,000 ของผู้ได้รับวัคซีนเท่านั้น โดยผู้ป่วยส่วนใหญ่จะมีอายุต่ำกว่า 55 ปี ส่วนมากเป็นเพศหญิง มักแสดงอาการหลังได้รับวัคซีนประมาณ 4-30 วัน 

          อย่างไรก็ตาม คนเอเชียมีโอกาสเป็นน้อยกว่าคนยุโรป ซึ่งที่ผ่านมายังไม่พบคนไทยที่ฉีดวัคซีนเกิดภาวะลิ่มเลือดอุดตันชนิดพิเศษดังกล่าวเลย และแม้จะมีอัตราการเกิดภาวะ VITT ที่ต่ำมาก แต่ก็มีโอกาสเกิดขึ้นได้ ดังนั้น เพื่อความไม่ประมาท ผู้ที่ฉีดวัคซีนโควิดควรเช็กอาการต่อไปนี้

          - ปวดศีรษะรุนแรง 
          - แขน-ขาชา อ่อนแรง 
          - หน้าเบี้ยว ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด 
          - ชัก 
          - ตามัว เห็นภาพซ้อน 
          - เหนื่อยง่าย หายใจลำบากหรือติดขัด เจ็บแน่นหน้าอก 
          - ปวดท้องหรือปวดหลังรุนแรง 
          - ขาบวมแดง หรือซีด เย็น 

          ถ้ามีอาการเหล่านี้ปรากฏในช่วง 4-30 วัน หลังฉีดวัคซีน แนะนำให้เข้ารับการตรวจทางห้องปฏิบัติการเพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริง โดยสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) จะสนับสนุนค่าตรวจรวมทั้งค่ารักษาให้

• แพ้วัคซีน อาการเป็นยังไง สัญญาณไหนต้องเอะใจ รีบไปหาหมอ

• เปิดข้อมูลชัด ๆ ผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 ในไทย แพ้กี่ราย - อาการเป็นยังไง

• ก่อนฉีดวัคซีนโควิดต้องเตรียมตัวอย่างไร ห้ามกินอะไรบ้าง

• เช็กให้พร้อม ! ต้องทำอะไรบ้างในวันนัดฉีดวัคซีนโควิด 19

• วัคซีนโควิดฉีดดีไหม คนมีโรคประจำตัวแบบไหน ใครฉีดได้-ไม่ได้

* หมายเหตุ : อัปเดตข้อมูลล่าสุดวันที่ 4 ตุลาคม 2564

ขอบคุณข้อมูลจาก
เฟซบุ๊กกรมอนามัย (1), (2)
siriraj channel
RAMA Channel
โรงพยาบาลนครธน
โรงพยาบาลกรุงเทพ
เฟซบุ๊ก นพ.ยง ภู่วรวรรณ
กรมควบคุมโรค
โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์
สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ  
ราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทยและสมาคมกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย