รู้ทันภาวะหัวใจล้มเหลว หัวใจวาย ไม่อยากเสี่ยงตาย ต้องเช็กให้ไว !

          มาเช็กสาเหตุ อาการ และการรักษาภาวะหัวใจล้มเหลวหรืออาการหัวใจวาย โรคร้ายที่คร่าชีวิตผู้คนไปมากมายกันค่ะ

หัวใจล้มเหลว อาการเป็นแบบไหน ?

          อาการที่พบบ่อยของผู้ป่วยที่มีภาวะหัวใจล้มเหลว คือ

          - เหนื่อย และหายใจไม่สะดวก โดยจะเหนื่อยเวลาออกแรง และหายใจไม่สะดวกตอนนอนราบหรือขณะนอนหลับ

          - อ่อนเพลีย เนื่องจากมีเลือดไปเลี้ยงร่างกายลดลง

          - บวมจากการคั่งน้ำและเกลือ โดยส่วนมากจะบวมบริเวณเท้าและขา

          - แน่นท้อง ท้องอืด จุกลิ้นปี่ เพราะตับโต จากเลือดคั่งในตับ และมีน้ำในช่องท้อง

          - ไอเรื้อรัง โดยเฉพาะหากมีเสมหะปนเลือดออกมา ซึ่งแสดงถึงภาวะน้ำท่วมปอด

          - หัวใจเต้นเร็วและหายใจเร็วขึ้น

          และอาจมีภาวะภาวะแทรกซ้อน คือ ไตวาย ตับวาย ลิ้นหัวใจรั่ว หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะได้ด้วย

การวินิจฉัยโรคหัวใจล้มเหลวทำได้โดย

          นอกจากการพูดคุยถึงอาการและซักประวัติแล้ว แพทย์จะต้องตรวจร่างกายผู้ป่วยอย่างละเอียด โดยการตรวจเลือด ตรวจตับ ตรวจต่อมไทรอยด์ ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ เอกซเรย์ทรวงอก และตรวจการทำงานของหัวใจด้วยคลื่นเสียงสะท้อนความถี่สูงด้วยค่ะ 

วิธีการรักษาภาวะหัวใจล้มเหลว เป็นยังไง ?

          การรักษาผู้ป่วยภาวะหัวใจล้มเหลวนั้นจะแตกต่างกันไปแล้วแต่เคส โดยขึ้นอยู่กับสาเหตุความผิดปกติของหัวใจ ทั้งปัจจัยที่ทำให้อาการกำเริบ ระยะของการป่วย และโรคอื่น ๆ ที่พบด้วย โดยจะมีแนวทางการรักษาเพื่อลดอาการป่วย เพิ่มการรอดชีวิต ชะลอไม่ให้อาการกำเริบ และป้องกันภาวะแทรกซ้อน ซึ่งแบ่งได้ตามระดับความรุนแรงของโรค ดังนี้

1. ผู้ป่วยที่มีอาการไม่หนักมาก

          สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการไม่หนักมาก หรือเพิ่งเป็นในระยะเริ่มต้น หมอจะรักษาด้วยการให้ยา เช่น ยาขับปัสสาวะ ยากระตุ้นหัวใจ เพื่อเพิ่มความสามารถในการบีบตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ ลดความรุนแรง ลดอัตราการเสียชีวิต และป้องกันการเกิดอาการหัวใจวาย หรือบางรายที่มีภาวะหัวใจล้มเหลวเนื่องจากโรคอื่น ๆ หมอก็จะให้รักษาโรคนั้น ๆ จนหายด้วย ส่วนผู้ป่วยคนไหนที่มีอาการเหนื่อยหรือเพลีย ก็สามารถรักษาอาการเบื้องต้นได้ง่าย ๆ โดยการนั่งพักจนอาการหายไปค่ะ

2. ผู้ป่วยที่รอผ่าตัดหัวใจ ใช้ประคับประคองอาการ

            สำหรับผู้ป่วยที่ต้องประคับประคองอาการรอผ่าตัดหัวใจ หมอจะใช้เครื่องมือเสริม อย่างเครื่องกระตุ้นหัวใจอัตโนมัติ เพื่อเพิ่มการไหลเวียนเลือด และลดภาระการทำงานของหัวใจ

3. ผู้ป่วยที่มีระดับรุนแรงหรืออยู่ในระยะสุดท้าย

          สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง หมอจะรักษาด้วยการผ่าตัดปลูกถ่ายหัวใจใหม่ เนื่องจากผู้ป่วยรักษาด้วยวิธีด้านบนแล้วไม่เห็นผล มีอาการรุนแรง และหัวใจถูกทำลายจนไม่สามารถกลับคืนมาเป็นปกติได้แล้ว

4. ผู้เสี่ยงภาวะหัวใจล้มเหลว

          สำหรับผู้ที่มีอาการเสี่ยงจะเกิดภาวะหัวใจล้มเหลว สามารถดูแลตัวเองได้ด้วยการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต โดยสามารถดูแนวทางการป้องกันได้ในหัวข้อ หัวใจล้มเหลว ป้องกันได้ไหม ? เลยค่ะ

หัวใจล้มเหลว รุนแรงแค่ไหน ?

          สมาคมโรคหัวใจของนิวยอร์ก แบ่งความรุนแรงของโรคหัวใจได้ 4 ระดับ คือ

          1. Functional class I คือ ผู้ป่วยมีอาการเหมือนปกติ ไม่มีอาการอ่อนเพลียหรือหายใจลำบาก

          2. Functional class II คือ ผู้ป่วยมีอาการเล็กน้อย เช่น จะเหนื่อย หายใจลำบากเล็กน้อยเวลาทำกิจกรรม แต่จะสบายขึ้นเมื่อได้พัก

          3. Functional class III คือ ผู้ป่วยมีอาการชัดเจน เช่น เวลาทำกิจกรรมต่าง ๆ จะเหนื่อย เพลีย หรืออาจเจ็บหน้าอก แต่ถ้าพักก็จะรู้สึกดีขึ้น

          4. Functional class IV คือ ผู้ป่วยที่ไม่สามารถทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้ เพราะแม้จะพักหรืออยู่เฉย ๆ ก็เหนื่อย

หัวใจวายเฉียบพลัน ปฐมพยาบาลยังไง ?

          ผู้ที่มีภาวะหัวใจล้มเหลวหรือหัวใจวายเฉียบพลัน ควรได้รับการปฐมพยาบาลอย่างเร่งด่วนภายในเวลาไม่เกิน 5 นาที เพื่อให้หัวใจกลับมาทำงานใหม่ได้ทัน ก่อนที่เซลล์สมองจะตาย โดยการนวดหัวใจ คือ ใช้ฝ่ามือกดลงไปบริเวณกลางหน้าอก เป็นจังหวะ ด้วยความเร็วไม่ต่ำกว่า 100 ครั้งต่อนาที จำนวน 30 ครั้ง สลับกับการผายปอดด้วยการเป่าปาก 2 ครั้ง แต่อย่าลืมเรียกรถพยาบาลอย่างรวดเร็วที่สุดเพื่อให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาต่อไปด้วยนะคะ 

          - วิธีทำ CPR ที่ถูกต้อง ช่วยผู้ประสบเหตุรอดชีวิต

หัวใจล้มเหลว ป้องกันได้ไหม ?

          แน่นอนว่าการป้องกันไม่ให้เกิดภาวะหัวใจล้มเหลวก็ยังพอมีวิธีอยู่บ้าง ซึ่งถ้าใครไม่อยากเสี่ยงเป็นก็ควรปฏิบัติตามแนวทางเหล่านี้

1. ควบคุมความดันโลหิต

          เนื่องจากความดันโลหิตสูงส่งผลให้หัวใจต้องทำงานหนัก ฉะนั้นเราทุกคนจึงควรเช็กความดันโลหิตกันบ่อย ๆ และระวังไม่ให้ความดันโลหิตสูง โดยเฉพาะผู้ที่อยู่ในวัยทอง


2. งดบุหรี่

          การสูบบุหรี่ไม่ดีต่อร่างกายอยู่แล้ว ยิ่งถ้าไม่อยากเสี่ยงหัวใจล้มเหลว ยิ่งไม่ควรสูบ เพราะการสูบบุหรี่สามารถทำให้เส้นเลือดแดงแข็งตัวและเพิ่มความเสี่ยงเป็นโรคหัวใจได้

          - วิธีเลิกบุหรี่อย่างเด็ดขาด จัดการด้วย 8 วิธีนี้

          - 5 สมุนไพรช่วยเลิกบุหรี่ หนีสเตตัสสิงห์อมควันด้วยของใกล้ตัว 

3. งดแอลกอฮอล์

          เราควรจำกัดปริมาณการดื่มแอลกอฮอล์ เนื่องจากการดื่มแอลกอฮอล์มาก ๆ ส่งผลให้ความดันโลหิตสูงขึ้น ซึ่งจะทำให้หัวใจทำงานหนักขึ้นจนมีโอกาสเกิดภาวะหัวใจโต และหัวใจวายได้ในที่สุด

4. ควบคุมน้ำหนัก

          รู้ไหมคะว่า การที่มีน้ำหนักมากเกินไปเป็นก็ปัจจัยเสี่ยงทำให้ความดันโลหิตและคอเลสเตอรอลสูงขึ้นด้วยนะ


5. ทานอาหารที่มีประโยชน์

          หันมารับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ครบ 5 หมู่ ในปริมาณที่พอเหมาะ เน้นทานวิตามินอีที่มีสารต้านอนุมูลอิสระสูง วิตามินบี 6 บี 12 และโฟเลทที่พบได้มากในผักและผลไม้ รวมทั้งอาหารที่มีไขมันโอเมก้า 3 ซึ่งเป็นกรดไขมันไม่อิ่มตัวที่สมาคมโรคหัวใจของสหรัฐอเมริกาแนะนำให้ทาน เพราะช่วยลดไตรกลีเซอไรด์ในเลือดและคอเลสเตอรอลในเลือด อันนำไปสู่การลดอัตราการตายจากโรคหลอดเลือดหัวใจได้นะคะ โดยพบมากในอาหารประเภทปลาทะเลน้ำลึก เช่น ปลาทู ปลาทูน่า ปลาแซลมอน ปลาซาร์ดีน

          อย่างไรก็ตาม นอกจากเลือกทานอาหารที่มีประโยชน์แล้ว ก็ควรต้องลดอาหารมัน ๆ อาหารเค็ม และอาหารดองลงด้วย ก็จะช่วยให้ความเสี่ยงในการเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจตีบและความดันโลหิตสูงลดลงได้ค่ะ

          - 20 สุดยอดอาหาร ล้างหลอดเลือดหัวใจ ไล่ไขมัน ลดความเสี่ยงหลายโรค

          - 10 สมุนไพรบำรุงหัวใจ ของดีใกล้ตัว มีไว้ติดครัวก็ดี 


6. ออกกำลังกาย

          การออกกำลังกายเพียงวันละ 30 นาที ก็ช่วยเพิ่มคอเลสเตอรอลที่ดีให้กับร่างกายได้ โดยควรเลือกออกกำลังกายแบบแอโรบิกและคาร์ดิโอ เช่น เดิน วิ่ง ปั่นจักรยาน หรือว่ายน้ำ เพื่อกระตุ้นการทำงานของหัวใจอันจะช่วยเสริมสร้างระบบหลอดเลือดหัวใจให้แข็งแรง แต่อย่างไรก็ตามอย่าหักโหมเกินไปนะคะ

          - คาร์ดิโอ วิธีออกกำลังกายดี ๆ ได้ทั้งฟิตแอนด์เฟิร์ม กระตุ้นหัวใจให้แข็งแรง

          - 9 สไตล์คาร์ดิโอที่บ้าน ได้ความฟิตที่ไม่เปลืองค่าเดินทางสักบาท !

7. ลดคอเลสเตอรอลไม่ดี เพิ่มคอเลสเตอรอลดี

          คอเลสเตอรอลเป็นมารร้ายที่สามารถก่อให้เกิดโรคหัวใจกับเราได้ โดยหากร่างกายมีคอเลสเตอรอลมาก การไหลเวียนเลือดของระบบหัวใจก็จะทำงานอย่างมีอุปสรรค ดังนั้นเราจึงควรลดคอเลสเตอรอลไม่ดีเพื่อลดความเสี่ยงไม่ให้มีไขมันไปเกาะตามเส้นเลือด จนเพิ่มความเสี่ยงโรคหัวใจหรือความเสี่ยงของอาการหัวใจทำงานผิดปกติได้

          - ไขมันดี ไขมันเลว อยากสุขภาพดีต้องรู้
       
          - อาหารช่วยลดคอเลสเตอรอล คนรักสุขภาพไม่ทานไม่ได้แล้ว       

          - 5 วิธีออกกำลังกายลดคอเลสเตอรอล ไล่ไขมันตัวร้ายทำลายสุขภาพ
 

ป่วยหัวใจล้มเหลว ควรดูแลตัวเองอย่างไร ?

          สำหรับผู้ป่วยภาวะหัวใจล้มเหลว ควรหันมาใส่ใจดูแลสุขภาพของตัวเอง ดังนี้

          1. เรียนรู้อาการคั่งน้ำและเกลือ และเมื่อมีอาการต้องแจ้งให้แพทย์ทราบทันที

          2. ชั่งและบันทึกน้ำหนักเป็นประจำ หรืออย่างน้อย 2 ครั้งต่อสัปดาห์ เพื่อตรวจภาวะคั่งน้ำและเกลือ

          3. งดอาหารเค็ม อาหารกระป๋อง อาหารดอง และควบคุมปริมาณเกลือโซเดียมที่ทาน

          4. ลดน้ำหนัก หากมีน้ำหนักมากเกินไป เพราะน้ำหนักที่มากส่งผลให้หัวใจต้องทำงานหนักขึ้น

          5. ออกกำลังกายเป็นประจำ แต่ต้องคำนึงถึงอายุ อาการป่วย ความรุนแรงของภาวะหัวใจล้มเหลวที่เป็น และระยะเวลาอย่างเหมาะสมด้วย

          6. งดบุหรี่และแอลกอฮอล์

          7. ทานยาและพบแพทย์สม่ำเสมอ

          8. พยายามไม่เครียด และไม่เดินทางไกลคนเดียว
        
          แม้ภาวะหัวใจล้มเหลวจะอันตรายและสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน แต่หากเราใส่ใจดูแลสุขภาพให้ดีก็สามารถป้องกันไม่ให้เป็นโรคนี้ได้นะคะ

บทความที่เกี่ยวข้องกับโรคหัวใจ

ขอบคุณข้อมูลจาก : หมอชาวบ้าน, โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่,
โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์, คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ภาควิชาการพยาบาลอายุรศาสตร์, วารสารพยาบาลสาธารณสุข ปีที่ 27 ฉบับที่ 1, ศูนย์หัวใจสิริกิติ์ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, โรงพยาบาลราชวิถี, สถาบันทรวงอก